Η σημασία της απόφασης Zaunegger κατά Γερμανίας 2009
Η σημαντική αυτή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων – ΕΔΔΑ του έτους 2009 σηματοδότησε την εξάλειψη και της τελευταίας διάκρισης για τα παιδιά εκτός γάμου στις γερμανόφωνες χώρες
Μέχρι τότε την γονική μέριμνα / επιμέλεια των παιδιών εκτός γάμου την ανέθεταν αποκλειστικά στην μητέρα και μόνο εάν αυτή συμφωνούσε μπορούσε ν’ αναθέσει το Δικαστήριο και στον πατέρα.
Μετά την απόφαση σε χώρες όπως η Γερμανία (τον επόμενο χρόνο), η Αυστρία, η Ελβετία (μόλις πρόσφατα) κα άλλαξε ριζικά η νομοθεσία και πλέον ισχύει η κοινή γονική μέριμνα / επιμέλεια όπως και στα παιδιά εντός γάμου.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα ακολουθεί κατά πόδας το γερμανικό δίκαιο.
Όπως παλαιότερα στην Γερμανία, έτσι και στην Ελλάδα σήμερα, ο πατέρας παιδιού εκτός γάμου έχει ακόμα «ανενεργό» γονική μέριμνα.
Μέχρι το 2010 δεν μπορούσε ο πατέρας ν’ αποκτήσει ενεργό γονική μέριμνα παρά μόνο αν συναινούσε η μητέρα του παιδιού.
Μετά το 2010 το δικαστήριο μπορεί ν’ αναθέσει «ενεργό» γονική μέριμνα και στον πατέρα ανεξάρτητα από την συναίνεση της μητέρας.
ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΚΔΟΘΕΙ ΤΕΤΟΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
Σημειώνουμε ότι το νομοσχέδιο του 2010 ήταν αυτό το οποίο μεταξύ άλλων προέβλεπε την συνεπιμέλεια, δηλαδή την συνέχιση της κοινής επιμέλειας στη διάσταση και στο διαζύγιο.
Όπως γνωρίζουν όλοι, το νομοσχέδιο αυτό δεν κατατέθηκε λόγω της συντονισμένης αντίδρασης όλων των γυναικών βουλευτών.
Παρουσίαση της απόφασης
Ο Horst Zaunegger είναι Γερμανός ο οποίος γεννήθηκε το 1964 και ζει στην Pulheim (Γερμανία). Έχει μια κόρη που γεννήθηκε εκτός γάμου το 1995, η οποία μεγάλωνε και με τους δύο γονείς μέχρι το χωρισμό τους τον Αύγουστο του 1998. Από εκείνη τη στιγμή μέχρι το 2001 έζησε με τον πατέρα της.
Αφού το παιδί είχε αλλάξει σπίτι και είχε πάει για να ζήσει με τη μητέρα του , οι γονείς , με τη βοήθεια των κοινωνικών υπηρεσιών κατέληξαν σε συμφωνία, σύμφωνα με την οποία ο πατέρας θα είχε συχνή επικοινωνία με το παιδί σε τακτική βάση. Σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο , η μητέρα είχε την αποκλειστική γονική μέριμνα και επιμέλεια του παιδιού. Σημειώνεται ότι στην Γερμανία από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 η επιμέλεια παιδιών εντός γάμου παραμένει κοινή μετά τον χωρισμό και το διαζύγιο. Για τα παιδιά εκτός γάμου έπρεπε να συμφωνήσει και η μητέρα για να υποβάλλουν μια κοινή δήλωση για να επιτραπεί από το Δικαστήριο η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας και επιμέλειας. Επειδή η μητέρα δεν συμφωνούσε, ο κ. Ζaunegger ζήτησε να το διατάξει το Δικαστήριο.
Το Πρωτοδικείο Κολωνίας και το Εφετείο Κολωνίας απέρριψαν την αγωγή επειδή σύμφωνα με το γερμανικό δίκαιο απαιτείτο η συγκατάθεση και της μητέρας για την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας παιδιών εκτός γάμου. Το ίδιο έκρινε και το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο.
Tο ΕΔΔΑ – Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την απόφασή του, επεσήμανε ότι τα Γερμανικά Δικαστήρια, απορρίπτοντας την αίτηση του κ. Zaunegger για ανάθεση σ’ αυτόν κοινής γονικής μέριμνας και επιμέλειας χωρίς να εξετάσουν κατά πόσον αυτή θα ήταν προς το συμφέρον του παιδιού – επειδή το εθνικό δίκαιο δεν του επέτρεπε να το κάνουν – τα εθνικά δικαστήρια του είχαν επιφυλάξει μια διακριτική μεταχείριση σε σχέση με τη μητέρα και σε σύγκριση με παντρεμένους πατέρες.
Εξετάζοντας το κατά πόσο έχει εφαρμογή το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ (απαγόρευση διακρίσεων) δέχθηκε το ΕΔΔΑ κατ ‘αρχάς ότι οι διατάξεις του εσωτερικού γερμανικού δικαίου είχαν ως στόχο την προστασία της ευημερίας του παιδιού που γεννήθηκε εκτός γάμου, εξασφαλίζοντας ότι ένα πρόσωπο – η μητέρα του – θα το εκπροσωπούσε και θα λάμαβανε κάθε απόφαση γι’ αυτό από τη γέννησή του και για ν’ αποφεύγονται οι συγκρούσεις μεταξύ των γονέων σχετικά με τα θέματα επιμέλειας. Ως εκ τούτου, οι σχετικές διατάξεις επιδίωκαν θεμιτό σκοπό.
Θεώρησε επίσης ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να αρνηθούν στον πατέρα του παιδιού που γεννήθηκε εκτός γάμου ν’ ασκεί γονική μέριμνα, για παράδειγμα, εάν η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των γονέων κινδύνευε να βλάψει την ευημερία του παιδιού.
Οι σκέψεις αυτές δεν ίσχυαν στην προκειμένη περίπτωση, αφού ο κ. Zaungger συνέχιζε να έχει αναλάβει τη φροντίδα του παιδιού σε τακτική βάση.
Το ΕΔΔΑ δεν συμμερίστηκε την εκτίμηση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας ότι η κοινή γονική μέριμνα / επιμέλεια ενάντια στη θέληση της μητέρας θα μπορούσε εξαρχής να θεωρηθεί ότι είναι αντίθετη προς το συμφέρον του παιδιού. Ενώ είναι αλήθεια ότι οι νομικές διαδικασίες για την ανάθεση της γονικής μέριμνας μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή στο περιβάλλον του παιδιού, το γερμανικό δίκαιο προέβλεπε τον δικαστικό έλεγχο της ανάθεσης της γονικής μέριμνας/επιμέλειας σε περιπτώσεις όπου οι γονείς ή είχαν παντρευτεί ή είχαν επιλέξει την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρχαν επαρκείς λόγοι για τους οποίους στην υπό κρίση υπόθεση θα επέτρεπαν λιγότερο δικαστικό έλεγχο.
Κατά συνέπεια, δεν υπήρχε εύλογη σχέση αναλογικότητας μεταξύ του καθολικού αποκλεισμού του δικαστικού ελέγχου της ανάθεσης της αποκλειστικής γονικής μέριμνας / επιμέλειας στη μητέρα και του επιδιωκόμενου σκοπού , δηλαδή την προστασία του βέλτιστου συμφέροντος ενός παιδιού που γεννήθηκε εκτός γάμου.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 14 ΕΔΔΑ (απαγόρευση διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (προστασία της οικογενειακής ζωής).
