Μελετώντας την κακοποίηση παιδιών : η συναισθηματική ή ψυχολογική βία και η παραμέληση.

Για την παιδική κακοποίηση

     Η παιδική κακοποίηση [i] είναι η σκόπιμη βλάβη ή απειλή βλάβης του ενός παιδιού από ένα πρόσωπο που ενεργεί στο ρόλο του φροντιστή.[ii]

     Οι τέσσερις κατηγορίες [iii] της κακοποίησης των παιδιών που περιγράφονται πιο συχνά είναι :

1. 1. 1. 1. 1. σωματική κακοποίηση,
            2. σεξουαλική κακοποίηση,
            3. συναισθηματική κακοποίηση
            4. παραμέληση παιδιών.

     Θα μας απασχολήσουν οι δύο τελευταίες κατηγορίες , η παραμέληση παιδιών και η συναισθηματική κακοποίηση γιατί για τις πρώτες δύο , την σωματική κακοποίηση και τη σεξουαλική κακοποίηση , έχουν γραφεί πολλά .

Α) Συναισθηματική παραμέληση παιδιών

     Ορισμός : Παράλειψη παροχής αγάπης , στοργής , ασφάλειας και συναισθηματικής υποστήριξης . Αποτυχία για την παροχή ψυχολογικής φροντίδας όταν χρειάζεται .  Σ’ αυτήν εντάσσεται και η κακοποίηση του / της συζύγου παρουσία του παιδιού.

Β) Συναισθηματική κακοποίηση παιδιού [iv]

     Ορισμός : Η συναισθηματική κακοποίηση είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο από επιβλαβείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονέα (ων) ή φροντιστή (ων) και παιδιού που γίνεται τυπικό της σχέσης και μεταφέρει στο παιδί ότι αυτό είναι ελαττωματικό , αντιπαθές, ή ανεπιθύμητο .

     Το πρότυπο μπορεί να είναι χρόνιο ή να ενεργοποιείται από το αλκοόλ ή από άλλους ενισχυτικούς της παράγοντες .

Κατηγορίες συναισθηματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης παιδιών :

     Οι συμπεριφορές του φροντιστή που περιγράφονται παρακάτω αποτελούν συναισθηματική κακοποίηση όταν εμφανίζονται ως μέρος ενός σχεδίου συμπεριφοράς .

1. Απορρίπτοντας : Η άρνηση να αναγνωρίσει την αξία του παιδιού και ως θεμιτές τις ανάγκες του. Αρνείται να δείξει την αγάπη .
2. Απομονώνοντας : Αποστέρηση του παιδιού από φυσιολογικές κοινωνικές εμπειρίες και από τις σχέσεις του με συνομήλικους ή τις οικογενειακές σχέσεις , δημιουργώντας μια αίσθηση του παιδιού ότι αυτό είναι “μόνο στον κόσμο”. Κάποιοι γονείς μπορεί να κλειδώσουν το παιδί σε ένα υπνοδωμάτιο , ντουλάπα , υπόγειο , σοφίτα ή μακριά από τη φυσιολογική οικογενειακή αλληλεπίδραση .
3.  Τρομοκρατώντας : Λεκτική επίθεση / απειλή του παιδιού ή των αγαπημένων του  προσώπων ή αντικείμενων. Κάνοντας το παιδί να αισθάνεται ανασφαλές. Δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου. Πείθοντας το παιδί ότι «ο κόσμος είναι ιδιότροπος και εχθρικός .” Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και όπλα για να τρομοκρατήσουν περισσότερο το παιδί .
4. Αγνοώντας : Ψυχολογική μη διαθεσιμότητα στο παιδί , στερώντας του ουσιώδη ερεθίσματα και αλληλεπιδράσεις . Συναισθηματική στέρηση . Έλλειψη προστασίας από τον κίνδυνο.
5. Διαφθείροντας : Καταστροφικά ερεθίσματα , αντικοινωνική ή σεξουαλικά εκμεταλλευτική συμπεριφορά , ενισχύοντας αποκλίνουσα συμπεριφορά .
6. Λεκτική επίθεση ή απόρριψη : Όνομα προσφώνησης . Σαρκασμός που διαβρώνει την αυτοεκτίμηση του παιδιού και ενισχύει την αρνητική εικόνα του εαυτού του . Προβάλλοντας την επίκριση ή τιμωρία ενός παιδιού . Δημόσια ταπείνωση του παιδιού .
7. Καταπιέζοντας : Υπερβολικά προχωρημένες προσδοκίες από την συμπεριφορά και τα επιτεύγματα του παιδιού . Κριτική για συμβατή με την ηλικία του παιδιού συμπεριφορά , ως μη αρμόζουσα . Συγκρίνοντας τη συμπεριφορά του παιδιού με αυτήν άλλων παιδιών ως «κακή» , με αποτέλεσμα την αρνητική αυτο-εικόνα και διαταραχές συμπεριφοράς .

     Εκτός από τις παραπάνω κατηγορίες, η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί επίσης να προκύψει από την παραμέληση του παιδιού , από αναξιόπιστη ή ασυνεπή ανατροφή των παιδιών (τοποθετώντας αντιφατικές ή αμφίθυμες απαιτήσεις από το παιδί) , και μαρτυρίες συντροφικής βίας . (Βλέπε «παραμέληση παιδιών” παραπάνω και «συντροφική βία: έκθεση παιδικής ηλικίας”.)

Κατηγορίες σοβαρότητας της συναισθηματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης παιδιών :

     Η σοβαρότητα της συναισθηματικής κακοποίησης κατηγοριοποιείται ανάλογα με το βαθμό της κακόβουλης πρόθεσης και την πιθανότητα συναισθηματικής βλάβης :

1. Ήπια – χωρίς κακόβουλη πρόθεση . Χωρίς άμεσο κίνδυνο συναισθηματικής βλάβης . Η διαχείριση της περιλαμβάνει οικογενειακή θεραπεία , εκπαίδευση δεξιοτήτων στην ανατροφή των παιδιών και υποστηρικτική θεραπεία για το παιδί .
2. Μέτρια – Πρόκληση με δόλο ή επικείμενη πιθανότητα συναισθηματικής βλάβης , αλλά όχι και τα δύο . Συνιστάται οικογενειακή και διαπροσωπική θεραπεία.
3. Σοβαρή – Συναισθηματική βλάβη που προκλήθηκε με κακόβουλη πρόθεση . Εκτός από την ατομική και οικογενειακή θεραπεία , η απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι μπορεί να είναι απαραίτητη .

     Σημειώνουμε ότι το ελληνικό δίκαιο γνωρίζει τον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας με τον οποίο κάθε μορφή βίας, ακόμα και η ψυχολογική, τιμωρείται και το πρόσωπο που την προκαλεί απομακρύνεται από το περιβάλλον του παιδιού.