Ο Δρ Richard Warshak του Πανεπιστημίου του Τέξας δημοσίευσε ένα νέο άρθρο στο περιοδικό Professional Psychology: Research and Practice με τον τίτλο “Δέκα πλάνες για την Γονική Αποξένωση που οδηγούν σε μειωμένης ποιότητας αποφάσεις το Δικαστήριο και τον θεραπευτή”.
Η Γονική Αποξένωση είναι μια ψυχική κατάσταση στην τα οποία ένα παιδί – συνήθως αυτό του οποίου οι γονείς έχουν εμπλακεί σε έναν χωρισμό με σύγκρουση υψηλού επιπέδου – συμμαχεί με τον γονιό που αποξενώνει και απορρίπτει τη σχέση με τον άλλο γονιό χωρίς νόμιμη αιτία.
Το άρθρο του δόκτορα Warshak απευθύνεται όχι μόνο στους ερευνητές, αλλά και στους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας αλλά και στους δικηγόρους και δικαστές του οικογενειακού δικαίου. Σκοπός του είναι να εντοπίσει και να διορθώσει τις κοινές παρανοήσεις γύρω από την έρευνα για τα αποξενωμένα παιδιά και να εξετάσει τις συνέπειές τους στην αξιολόγηση και στην παρέμβαση. Αυτό το άρθρο περιέχει σημαντικές πρακτικές συστάσεις τόσο για τους θεραπευτές όσο και για τους νομικούς.
Σημείο εκκίνησης του δόκτορα Warshak είναι η θέση ότι οι λανθασμένες πεποιθήσεις σχετικά με το πως προκαλείται η γονική αποξένωση και σχετικά με τα κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα έχουν διαμορφώσει πρακτικές τόσο κοινωνικο-νομικές όσο και θεραπευτικές οι οποίες έχουν αποτύχει ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών κατά τη διάρκεια και μετά τη χωρισμό των γονιών. Ως εκ τούτου οι πρακτικές αυτές έρχονται σε αντίθεση με την αρχή της προστασίας του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού.
Το άρθρο προσδιορίζει και εξετάζει δέκα εσφαλμένες παραδοχές, τη καθεμία τους σε λεπτομέρεια. Σημειώστε ότι δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις που να στηρίζουν οποιαδήποτε από τις ακόλουθες (εσφαλμένες) επιστημονικές υποθέσεις εργασίας.
Δέκα Πλάνες για την Γονική Αποξένωση :
1. Το παιδί ποτέ δεν απορρίπτει αδικαιολόγητα τον γονέα με τον οποίο περνά τον περισσότερο χρόνο του,
2. Το παιδί δεν απορρίπτει αδικαιολόγητα τη μητέρα του,
3. Ο κάθε γονέας συμβάλλει εξίσου στην αποξένωση του παιδιού,
4. Η αποξένωση είναι μια παροδική, βραχυχρόνια, αντίδραση ενός παιδιού στον χωρισμό των γονέων του,
5. Η απόρριψη του ενός γονιού είναι ένας βραχυπρόθεσμος μηχανισμός υγιούς αντιμετώπισης εκ μέρους του παιδιού,
6. Το μικρής ηλικίας παιδί που ζει με ένα γονέα που αποξενώνει δεν χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση,
7. Οι εκπεφρασμένες προτιμήσεις ενός εφήβου κατισχύουν της δικαστικής απόφασης επιμέλειας – επικοινωνίας,
8. Το παιδί που δείχνει να λειτουργεί καλά έξω από την οικογένεια δεν χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση,
9. Ένα σοβαρά αποξενωμένο παιδί θεραπεύεται καλύτερα με τις παραδοσιακές θεραπευτικές τεχνικές καθώς ζει με τον γονέα που προτιμά.
10. Το να χωρίσεις το παιδί από τον γονέα που το αποξενώνει είναι τραυματικό.
Το άρθρο παρέχει μια επιτομή της έρευνας σχετικά με τη γονική αποξένωση που έχει εκπονηθεί κατά την τελευταία δεκαετία.
Όπως και με το άρθρο του Warshak, “Κοινωνικές Επιστήμες και Σχέδια Ανατροφής (Parenting Plans) για τα μικρά παιδιά : Μια αναφορά συναίνεσης», (2014), υποστηρίζεται, η κοινή γονική ανατροφή (μέριμνα) ικανοποιεί το βέλτιστο συμφέρον των περισσότερων παιδιών των διαζυγίων και είναι η θεραπεία για τη γονική αποξένωση.
Πρόκειται για μια σημαντική συμβολή στην κατανόηση των πιο συνηθισμένων λαθών στη δικαστική πρακτική και την κοινωνική πολιτική σε αυτόν τον χώρο, καθώς και στην πρακτική προστασία της ψυχικής υγείας. Εμείς κρατάμε σαν σημαντικές για μας τις συνέπειες στην θεραπευτική παρέμβαση, για τα παιδιά και τις οικογένειες.
Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα σημεία είναι το τελευταίο της λίστας : “Το να χωρίσεις το παιδί από τον γονέα που το αποξενώνει είναι τραυματικό.” Η αποξένωση και η απομόνωση από τον ένα γονέα χωρίς να την επιβάλει το διατακτικό μιας δικαστικής απόφασης είναι επιζήμια για ένα παιδί και εγείρει από μόνη της ζήτημα προστασίας του παιδιού. Το κρίσιμο για τα παιδιά είναι η επανένωσή τους με τον αποξενωμένο γονιό, ιδανικά μάλιστα με την υποστήριξη του άλλου γονέα, ακόμα και αν αυτή συνεπάγεται τον προσωρινό αποχωρισμό με αυτό τον γονιό. Ωστόσο, η πλήρης απομάκρυνση από γονέα που αλλοτριώνει μπορεί να είναι με τη σειρά της μια μορφή αποξένωσης.
Μια άλλη εσφαλμένη πεποίθηση που μου έκανε εντύπωση είναι : “Το μικρής ηλικίας παιδί που ζει με ένα γονέα που αποξενώνει δεν χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση”. Φαίνεται δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι εξακολουθεί να υφίσταται μια τέτοια αντίληψη. Υπήρχε όμως μια διαδεδομένη και επίμονη άρνηση εκ μέρους ορισμένων επαγγελματιών και φορέων χάραξης πολιτικής γύρω από την ύπαρξη την ίδια της γονικής αποξένωσης. Επί παραδείγματι, το γεγονός ότι το σύνδρομο της γονικής αποξένωσης δεν έχει βρει τη θέση του στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου, Πέμπτη έκδοση (DSM-V), δεν σημαίνει ότι η γονική αποξένωση δεν υπάρχει. Η κοινή διακήρυξη που εκπόνησε ο Warshak που προσυπέγραψαν εκατοντάδες επιστήμονες, καθώς και άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η γονική αποξένωση είναι πολύ πιο διαδεδομένη από ό, τι συνήθως πιστεύεται.
Επιπλέον, όπως ο Warshak έχει γράψει, αν και το DSM-V δεν έχει κάποια ειδική διάγνωση της “γονικής αποξένωσης,” το DSM-V περιλαμβάνει, υπό τον τίτλο “προβλήματα σχέσεων” με τον υπότιτλο “Προβλήματα που σχετίζονται με ανατροφή από την οικογένεια,” δύο διαγνωστικές κατηγορίες που περιγράφουν τα παιδιά που έχουν παράλογα αποξενωθεί από τον ένα γονέα.
Η πρώτη κατηγορία είναι το “πρόβλημα σχέσεων γονέα-παιδιού“, όπου αναφέρεται “συνήθως, το πρόβλημα σχέσεων γονέα-παιδιού σχετίζεται με μειωμένη λειτουργία σε συμπεριφορικές, γνωστικές ή συναισθηματικές περιοχές.” Παραδείγματα μειωμένης νοητικής λειτουργίας περιλαμβάνουν τον τομέα της αποξενωμένης σχέσης του παιδιού σχέση με τον γονέα που έχει απορριφθεί. : “αρνητικές αποδόσεις για τις προθέσεις του άλλου, εχθρότητα προς τον άλλο ή θυματοποίηση ως αποδιοπομπαίου τράγου του άλλου, και αδικαιολόγητα αισθήματα αποξένωσης.”
Η δεύτερη κατηγορία είναι “παιδί που πάσχει από αίσθηση κινδύνου για τη γονική σχέση“. Αυτή η κατηγορία αφορά τις περιπτώσεις όπου στο επίκεντρο της κλινικής προσοχής βρίσκονται οι αρνητικές επιπτώσεις για το παιδί μιας ερειστικής γονικής σχέσης (π.χ. υψηλό επίπεδο σύγκρουσης, πρόκλησης αγωνίας ή δυσφήμισης). Περιγραφές των γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων των παιδιών που απορρίπτουν αδικαιολόγητα τον ένα γονέα επηρεασμένο από τη δυσφήμιση του συγκεκριμένου γονέα από τον άλλο γονέα εμπίπτει σαφώς σε αυτή την κατηγορία. Τόσο η επιστημονική έρευνα όσο και το DSM-V αποδέχονται την έννοια της παράλογης απόρριψης τουένα γονέα. Είναι δύσκολο πλέον για τους επαγγελματίες να διατηρήσουν την αξιοπιστία τους όταν αρνούνται την ύπαρξη της γονικής αποξένωσης.
Ωστόσο η αποποίηση από τον ευνοημένο γονιό της ευθύνης για την απόρριψη του άλλου γονιού από το παιδί συνεχίζει να βρίσκει έρεισμα ανάμεσα σε όλους ισχυρίζονται ότι η έννοια της αδικαιολόγητης γονικής αποξένωσης αποβαίνει επιβλαβής για τα παιδιά. Υποστηρίζουν ότι η έννοια της γονικής αποξένωσης είναι μια νομική στρατηγική που την χρησιμοποιούν όσοι γονείς κακοποιούν τα παιδιά για ν’ αποκρούσουν την δική τους ευθύνη τους για το φόβο και το μίσος των παιδιών απέναντί τούς.
Κατά την άποψη αυτή, εν συντομία, το παιδί που απορρίπτει κάποιο γονιό έχει πάντα βάσιμους λόγους γι’ αυτό. Όλοι οι “μισητοί γονείς” δεν πρέπει να ρίχνουν σε κανένα άλλο το φταίξιμο για τα βάσανά τους εκτός από αυτούς τους ίδιους. Όμως όσοι το υποστηρίζουν αρνούνται κάθε πιθανότητα ότι η απόρριψη από το παιδί θα μπορούσε να έχει κατά κύριο λόγο παράλογες αιτίες.
Κάθε άρνηση του προβλήματος έρχεται σε αντίθεση με τη κοινή διακήρυξη ως προς τη σκοπιμότητα της από κοινού ανατροφής των παιδιών μετά τον χωρισμό για τα περισσότερα παιδιά (Warshak, 2014).
Σε περιπτώσεις αποξένωσης, η συμπεριφορά του ευνοημένου γονιού αποτελεί ψυχολογική κακοποίηση όταν χειρίζεται και επηρεάζει το παιδί για να συμπράττει στην στέρηση από το ίδιο της αγάπης, της φροντίδας και της συμμετοχής του άλλου γονέα του.
Η άρνηση αυτής της μορφής της κακοποίησης του παιδιού θυμίζει την άρνηση της κοινωνίας, στις αρχές του εικοστού αιώνα – όπως γράφει πάντα ο Warshak – της σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών. Η άρνηση αυτή οδήγησε στο να διεξαχθούν έρευνες για ν’ αντιμετωπιστούν τα θέματα όπως το αν τα παιδιά μπορούν να απορρίψουν ένα γονιό του οποίου η συμπεριφορά δεν δικαιολογεί τέτοια απόρριψη έως το αν η απόρριψη μπορεί να οφείλεται εν μέρει στην επίδραση του ευνοημένου γονέα.
Έτσι, μια έρευνα που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο (2014) της Ένωσης των Οικογενειακών Δικαστηρίων και των Δικαστηρίων Συμφιλίωσης, ανέφερε συναίνεση σε ποσοστό 98% “στην αρχή της γονικής αποξένωσης : τα παιδιά μπορεί να χειραγωγηθούν από τον ένα γονέα για ‘ απορρίψουν τον άλλο γονέα που δεν του αξίζει ν’ απορριφθεί”.
Για το παιδί, τα βιοψυχοκοινωνικά – πνευματικά αποτελέσματα της γονικής αποξένωσης είναι καταστροφικά. Τόσο για τον αποξενωμένο γονέα όσο και για το παιδί, η απομάκρυνση και η άρνηση της επαφής χωρίς να υπάρχει παραμέληση ή κακοποίηση συνιστούν σκληρή και ασυνήθιστη θεραπεία. Οι κατ’ αντιμωλία δικαστικές διαδικασίες συχνά ρίχνουν αλάτι στις πληγές των δύο γονέων και του παιδιού. Αυτή η νέα έρευνα που καταρρίπτει τις πλάνες γύρω από τη γονική αποξένωση είναι μια πρόσκληση για δράση. Ως μια ακόμα μορφή παιδικής κακοποίησης, η γονική αποξένωση είναι ένα σοβαρό ζήτημα προστασίας του παιδιού, καθώς υπονομεύει τη βασική αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης για το παιδί : το δικαίωμα να γνωρίζει και να δέχεται φροντίδα και από τους δύο γονείς του.
άρθρα του ιδίου
Warshak, R. (2015). Ten Parental Alienation Fallacies that Compromise Decisions in Court and in Therapy. Professional Psychology: Research and Practice.
Warshak, R. (2014). Social Science and Parenting Plans for Young Children: A Consensus Report. Psychology, Public Policy and Law.
