Η Γονική Αποξένωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ένας γονέας είναι αποξενωμένος με το παιδί του / της από τις ενέργειες κάποιου άλλου, συνήθως ενός μέλους της οικογένειας, συχνά μετά ένα χωρισμό, διαζύγιο ή αντιδικία για την επιμέλεια ή την ανατροφή του παιδιού.
Τέτοιες ενέργειες συνήθως καθοδηγούνται από τα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν τις οικογενειακές διαφορές που επιλύονται με σύγκρουση, δηλαδή με αντιδικία. Η Γονική Αποξένωση εμφανίζεται αφότου το παιδί εσωτερικεύσει μια συμπεριφορά του γονέα ή του προσώπου που το επηρεάζει η οποία συμπεριφορά αποσκοπεί στο να μειώσει τον άλλο γονέα.
Η Γονική Αποξένωση μπορεί να φθάσει στο πιο επικίνδυνο σημείο της σε καταστάσεις υψηλού επίπεδου σύγκρουσης, όπως όταν τα παιδιά (και οι γονείς) εκτίθενται στη δοκιμασία της αντιδικίας για την επιμέλεια των παιδιών. Η αντιδικία για την επιμέλεια οδηγεί σε μία δίκη, δηλαδή μια διαδικασία κατά την οποία οι γονείς χρησιμοποιούν – και αρκετά συχνά ενθαρρύνονται ή κατευθύνονται στο να χρησιμοποιούν – τα παιδιά τους για να διασύρουν, να κατηγορήσουν, να συκοφαντήσουν ή ν’ αποκλείσουν τον άλλο γονέα.
Η αντιδικία για την επιμέλεια του παιδιού – η πιο γνωστή αιτία Γονικής Αποξένωσης – προξενεί φόβο, θυμό, ακραίες συγκρούσεις μεταξύ των γονέων και όλ’ αυτά σε διαφορετική κάθε φορά έκταση Γονική Αποξένωση που είναι εν γένει επιβλαβής για τα παιδιά που υποβάλλονται σε αυτή καθώς και στον ένα γονέα ή και στους δύο γονείς.
Η αντιδικία για την επιμέλεια των παιδιών και την επικοινωνία, τελικά είναι μια από τις πιο ακραίες μορφές παιδικής κακοποίησης.
Ωστόσο αυτές οι πρακτικές αποβαίνουν ιδιαίτερα προσοδοφόρες και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε βάρος μεγάλου τμήματος του πληθυσμού στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες.
Η Γονική Αποξένωση είναι συνήθως επιζήμια για την ψυχική και συναισθηματική υγεία των παιδιών που επηρεάζονται άμεσα και μπορεί να επηρεάζει τις σχέσεις του παιδιού με τον στοχοποιημένο γονέα, καθώς και τη σχέση τους με τον άλλο γονέα ή το πρόσωπο που φροντίζει το παιδί.
Η Γονική Αποξένωση συναντάται στα διάφορα στάδια του διαζυγίου και ειδικότερα στις δίκες για την επιμέλεια, την ανατροφή ή την επικοινωνία του παιδιού.
Όταν χρησιμοποιείται η αντιδικία για να επιλυθούν αυτές οι οικογενειακές διαφορές, είναι φυσικό τα σχολεία, τα μέλη της ευρείας οικογένειας καθώς και οι άμεσα εμπλεκόμενοι δικηγόροι, δικαστές, επαγγελματίες της ψυχικής υγείας ν’ αντιμετωπίζουν τους γονείς ως «αντίπαλους» και να παίρνουν θέση στο πλευρό του ένα ή του άλλου.
Κατά την εκπαίδευση των δικαστών συνήθως γίνεται ελάχιστη μνεία στην διαμεσολάβηση, και δεν διδάσκονται ότι είναι συνήθως πολύ επιβλαβές για τα παιδιά, την επιμέλεια των οποίων ρυθμίζουν, να παίρνουν θέση υπέρ κάποιου γονέα.
Ο «νικητής», ή αυτός που θεωρείται «ο καλύτερος» γονέας, κατά τη νομική πρακτική που ακολουθείται, θα πρέπει ν’ αναλάβει την «επιμέλεια» των παιδιών, δηλαδή το πάνω χέρι, ενώ ο ηττημένος γονιός θεσμικά αποξενώνεται από το παιδί του / της.
Ο γονιός αυτός συχνά απομακρύνεται από τη ζωή του παιδιού με τη χρήση ενός ή και περισσότερων τσιτάτων, δηλαδή κάποιου από τους πολλούς αμφισβητούμενα ασαφείς κανόνες όπως «το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού» ή ενός ασαφούς νομικού όρου απ’ αυτούς που χρησιμοποιούνται εναντίον των γονέων και των παιδιών στις περιπτώσεις αντιδικίας για επιμέλεια όπως «κακοποίηση», «κατάχρηση» κ.λπ.
Λόγω της αντιεπιστημονικής εκτίμησης των δεδομένων κατά την ανάθεση της επιμέλειας, λόγω του κίνητρου του κέρδους και λόγω ανεπάρκειας στην εκπαίδευση / τα κριτήρια εκτίμησης / τις δεξιότητες του εκτιμητή, ο υγιέστερος γονιός συχνά είναι αυτός στον οποίο κολλάνε ετικέτες και στοχοποιείται.
Αυτό μπορεί να συμβεί και όταν ο εμπειρογνώμονας προτείνεται, προσλαμβάνεται και πληρώνεται από τον λιγότερο «υγιή» γονιό ή από ένα δικηγορικό γραφείο που αναμένει συγκεκριμένα αποτελέσματα από τον εμπειρογνώμονα, όπως την έντονη και μακροχρόνια διαμάχη.
Ο γονέας που «χάνει» τη δίκη συχνά περιορίζεται στο ρόλο αυτού που πληρώνει ή που περιορίζεται σε ένα μικρό βαθμό γονικού ρόλου, συχνά αυθαίρετα ή με βάση αφηγήσεις του άλλου γονιού. Ο ρόλος του αποξενωμένου γονέα περιορίζεται σε μικρές σύντομες επισκέψεις επικοινωνίας και έτσι γονικός ρόλος του στην ανατροφή του παιδιού γίνεται διαδικαστικά περίπλοκος, χρονοβόρος και συχνά απαγορευτικά δαπανηρός.
Μέσα από τη διαδικασία της αντιδικίας, η γονική αποξένωση τελικά διατάσσεται, ενθαρρύνεται ή «επιβάλλεται» και ενισχύεται από το δικαστήριο.
Στον κόσμο της αντιδικίας για την επιμέλεια των τέκνων, ο πιο θυμωμένος ή ο λιγότερο ασφαλής γονέας μπορεί να δει να του ανατίθεται η αποκλειστική επιμέλεια ενώ ο γονέας με τον πιο στενό δεσμό με το παιδί μπορεί να δει να εκδίδεται ερήμην αι σε βάρος του μια προσωρινή διαταγή. Και οι δύο γονείς μπορεί ν’ ανταλλάξουν μεταξύ τους κατηγορίες όπως της κακοποίησης ή της εκ προθέσεως παραβίασης του διατακτικού δικαστικής απόφασης, ή να προσφύγουν σε τρίτους, εμπειρογνώμονες που διορίζονται και πληρώνονται.
Τέτοια γεγονότα δημιουργούν μια έντονη, μακροχρόνια, αλλά ιδιαίτερα κερδοφόρα σύγκρουση και διαφορετικού βαθμού και συχνά ραγδαία εξελισσόμενη Γονική Αποξένωση. Οι αποξενωτικές ενέργειες και συμπεριφορές, είτε λεκτικές ή μη λεκτικές, είτε με πρωτοβουλία ενός από τους γονείς ή από φορείς που εξαρτώνται οικονομικά από τη σύγκρουση στις οικογενειακές διαφορές, προκαλούν σε ένα παιδί μια κατάσταση διανοητικού χειρισμού, ελέγχου ή μπούλινγκ ώστε να καταλήξει να πιστεύει ότι ένας στοργικός γονέα είναι η αιτία των προβλημάτων του, ότι πρέπει να τον φοβάται, να μην τον σέβεται ή να τον αποφεύγει.
Ο αντίποδας : Πολλά αποξενωμένα παιδιά καταλήγουν ν’ αντιπαθούν, να φοβούνται ή να μισούν το γονέα που προκάλεσε ή που οδήγησε στο να προκληθεί η αποξένωση.
συμπτώματα στο παιδί
Η αποξένωση προκαλείται κατά κανόνα από την αντιδικία ή από κάθε ανισορροπία στην εξουσία ή στον έλεγχο που προκαλείται από το διατακτικό μιας δικαστικής απόφασης.
Η έλλειψη ενσυναίσθησης και ζεστασιάς μεταξύ του γονέα που υπέστη απόρριψη και του παιδιού πιθανόν να είναι ένας δείκτης αποξένωσης. Αν μάλιστα αυτά τα χαρακτηριστικά υπήρχαν πριν από την έναρξη της αντιδικίας ή την συμμετοχή στην σύγκρουση ενός «δικηγόρου» που κατευθύνει προς την αντιδικία, η διάγνωση και η θεραπεία της αποξένωσης μπορεί να είναι ακόμα πιο δύσκολη. Άλλωστε, η διάγνωση και η απόδειξη της γονικής αποξένωσης στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολη ή και αδύνατη.
Αυτό που μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση της γονικής αποξένωσης, υποθέτοντας ότι οι γονείς δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, ή που αλλιώς έχουν υποβιβάσει το ρόλο τους με την προσφυγή στα δικαστήρια, τους δικηγόρους ή / και τους εμπειρογνώμονες, είναι να εκδοθούν δικαστικές αποφάσεις που αντιμετωπίζουν τους γονείς πανομοιότυπα ή έστω ως ίσους όσον αφορά την επιμέλεια / επικοινωνία, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν ή να εξαλειφθούν οι ανισορροπίες μεταξύ γονέων ως προς τον έλεγχο και την εξουσία και ταυτόχρονα οι αποφάσεις να διευκολύνουν την επικοινωνία, τη συμβουλευτική και τη διαμεσολάβηση.
γενική αποδοχή του όρου
Η «Γονική Αποξένωση» θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι συναντάται, σε ένα ή τον άλλο βαθμό, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις αντιδικίας για την επιμέλειας παιδιών αφού τη δημιουργεί η ίδια η αντιδικία που κακοποιεί το παιδί.
Εντούτοις, η Γονική Αποξένωση αμφισβητείται από μερίδα νομικών και επαγγελματικών της ψυχικής υγείας, τόσο γενικά όσο και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Έχουν χρησιμοποιηθεί ως συνώνυμοι όροι όπως : παιδική αποξένωση, (παθολογική) προσκόλληση, άρνηση επικοινωνίας, πλύση εγκεφάλου, παθολογική αποξένωση, το σύνδρομο του τοξικού γονέα και P.A.S. – parental alienation syndrome.
