Μια απάντηση στον κ. Μιχ. Σταθόπουλο
Συντάκτης: Λαδάκης Κων/νος *
Διάβασα το άρθρο σας με τίτλο «Μια απάντηση στον κ. Βασ. Φούσκα» (03/04/2017).
Αποτελεί κοινό τόπο ότι η εφαρμογή οποιασδήποτε λύσης που μειώνει την αντιδικία, όπως η συνεπιμέλεια, θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση του εισοδήματος αρκετών δικηγόρων.
Ελληνικό νομικό τερτίπι αποτελεί η διγλωσσία της χώρας μας, όπου στο εξωτερικό χρησιμοποιεί παραπλανητικά τον όρο γονικές ευθύνες, ενώ στο εσωτερικό χρησιμοποιεί τους όρους γονική μέριμνα και επιμέλεια ανηλίκου τέκνου. Σε όλα τα σύγχρονα διεθνή νομικά κείμενα οι όροι γονική μέριμνα / φροντίδα / επιμέλεια έχουν αντικατασταθεί από τον όρο (κοινές και αδιάσπαστες) γονικές ευθύνες.
Η εναλλασσόμενη κατοικία έχει μειονεκτήματα και προβλήματα. Όμως και η δημοκρατία έχει μειονεκτήματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να την καταργήσουμε, γιατί υπερέχει από οποιοδήποτε άλλο πολίτευμα γνωρίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Αντιθέτως η αποκλειστική επιμέλεια επιβάλλεται να καταργηθεί, επειδή η κοινή επιμέλεια και η εναλλασσόμενη κατοικία υπερέχουν αυτής. Μπορώ να σας παραθέσω τις σύγχρονες επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν την υπεροχή αυτή, καθώς και στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι η κατάργηση της αποκλειστικής επιμέλειας μείωσε θεαματικά την αντιδικία. Στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσατε, όπου ένας εκ των γονέων επιλέξει άλλη πόλη διαμονής, η κατοικία του παιδιού θα πρέπει να είναι η συνήθης κατοικία του, δηλαδή η πόλη της τελευταίας κοινής διαμονής και ο γονιός που θέλει να μετακινηθεί θα πρέπει να φέρει το βάρος της απόδειξης ότι η μετακίνηση του τέκνου είναι προς το συμφέρον του, ανεξαρτήτως του φύλου του γονέα.
Προφανώς όμως αντιλαμβάνεστε την υπεροχή της αποκλειστικής επιμέλειας ως ένα αυτονόητο, ως ένα δόγμα που δεν χρειάζεται καν απόδειξη.
Ο δικαστής, ειδικά στα παιδιά νηπιακής ηλικίας, δεν κρίνει ατομικά κατά περίπτωση, αλλά κατά τεκμήριο δίνει την αποκλειστική επιμέλεια στη μητέρα. Είναι ο μόνος που μπορεί να λάβει υπόψη όλες τις συνθήκες που χαρακτηρίζουν την κάθε φορά κρινόμενη υπόθεση, αλλά τελικά «βλέπει» μόνο τις συνθήκες που ευνοούν τη μητέρα, ενώ αγνοεί επιδεικτικά οτιδήποτε είναι εις βάρος της. Αυτό βέβαια ονομάζεται μεροληψία και είναι αποτέλεσμα της προκατάληψης που κυριαρχεί στην Ελληνική Νομολογία και στους υπερασπιστές της αποκλειστικής επιμέλειας.
Η νομολογιακή γενίκευση που επιβάλλει την αποκλειστική επιμέλεια στο δικαστή, αγνοεί ακριβώς τις ατομικές συνθήκες που μπορεί να διαφοροποιούν τη μία περίπτωση από την άλλη.
Ο δικαστής επιβάλλεται να είναι ελεύθερος στην κρίση του, αλλά πάντα μέσα στα όρια που του βάζει το σύνταγμα. Τα δικαιώματα του παιδιού όπως καθορίζονται από τη Διεθνή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού καταπατώνται βάναυσα από την Ελληνική Νομολογία και το έθιμο της αποκλειστικής επιμέλειας. Η Σύμβαση αυτή σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος των Ελλήνων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύει από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. Όμως για την Ελληνική Δικαιοσύνη, καθώς και για τους Υπουργούς Δικαιοσύνης αποτελεί νεκρό γράμμα. Είναι αντιφατικό να ισχυρίζεται ο δικαστής ότι υπερασπίζεται το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού με μεθόδους που καταπατούν κατά συρροή και κατ’ εξακολούθηση τα δικαιώματα του.
Το ελληνικό δίκαιο (και όχι μόνο) αφήνει, μέσω ιδίως γενικών ρητρών, ευρέα περιθώρια άσκησης διακριτικής ευχέρειας στον δικαστή. Όμως κατά κανόνα ο δικαστής περιορίζεται στα στενά περιθώρια της αποκλειστικής επιμέλειας.
Γράφετε ότι «η αρχή της ισότητας δεν επιβάλλει ισοπεδωτική μεταχείριση όλων των περιπτώσεων, αλλά ίση μεταχείριση των όμοιων περιπτώσεων». Προφανώς αναφέρεστε στην Ελληνική Νομολογία και εδώ αυτόματα γεννάται η απορία, γιατί στην Ελλάδα η ίση μεταχείριση των όμοιων περιπτώσεων δεν συμπεριλαμβάνει και τη Νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου; Επιπλέον στο Ελληνικό Δίκαιο η Νομολογία δεν αναγνωρίζεται ως άμεση πηγή Δικαίου και δεν αποτελεί δεσµευτικό παράγοντα για τον δικαστή. Όμως στο θέμα της επιμέλειας ανηλίκων τέκνων η Νομολογία έχει καθιερωθεί ως η αποκλειστική πηγή κανόνων δικαίου και έχει οδηγήσει στην αποτελμάτωση του δικαίου και στην παγίωση δικαιϊκών ρυθμίσεων που δεν εκφράζουν πια την κοινωνία. Ή πολύ απλά: «Η αδικία γίνεται πολλές φορές κανόνας δικαίου μόνο και μόνο επειδή επαναλαμβάνεται συχνά» (Μπέρτολτ Μπρεχτ).
Η πεποίθηση σας ότι ο κ. Φούσκας είναι φορέας μιας ανδροκρατικής αντίληψης είναι μάλλον αυθαίρετη. Από πουθενά στο κείμενο του δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Ο κ. Φούσκας δεν θέλει να εμποδίσει τον δικαστή να δίνει την επιμέλεια στη μητέρα, αλλά ζητάει από την Ελληνική Πολιτεία να μην αφαιρεί την επιμέλεια από κάθε γονιό που κρίνεται κατάλληλος. Οι απόψεις του είναι αναμφισβήτητα παιδοκεντρικές. Επομένως δίνετε την εντύπωση ότι μάλλον εσείς εκφράζετε (ίσως ακούσια) μια γυναικοκρατική αντίληψη, επιβεβαιώνοντας έτσι τον τίτλο που έδωσε ο κ. Φούσκας: «Ο σεξισμός καλά κρατεί».
Στις δικαστικές αποφάσεις επαναλαμβάνονται στερεότυπα πλήθος γνωστικών σχημάτων, που εξ ορισμού είναι εκ διαμέτρου αντίθετα με τα αποτελέσματα που παράγουν οι ίδιες δικαστικές αποφάσεις. Τις απόψεις μου, ολοκληρωμένες και τεκμηριωμένες, τις παρουσίασα ως ομιλητής στις 10 Δεκεμβρίου 2016 στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής με θέμα εισήγησης: «Το νομολογιακό έθιμο της αποκλειστικής επιμέλειας, η προέλευση του, η αντίθεσή του με τις σύγχρονες αντιλήψεις, οι άμεσες και οι μακροχρόνιες επιπτώσεις του στην υγεία».
*Ιατρός Νευρολόγος Μέλος του Διεθνούς και του Ελληνικού Συμβουλίου Κοινής Ανατροφής.
