ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Κωνσταντίνος Λαδάκης*

     Ως Σεξισμός ή έμφυλη διάκριση ορίζεται η ιδέα ή η αντίληψη, ότι τα άτομα ενός φύλου είναι λιγότερο έξυπνα ή λιγότερο ικανά από αυτά του άλλου φύλου και ότι συγκεκριμένες εργασίες ή δραστηριότητες είναι κατάλληλες για τις γυναίκες, ενώ άλλες για τους άνδρες.Δηλαδή ονομάζεται έτσι η προκατάληψη ή η διάκριση με βάση το φύλο ενός ατόμου. Συνδέεται άμεσα με τα στερεότυπα και τους ρόλους των φύλων και εκφράζει την πεποίθηση ότι το ένα φύλο είναι ανώτερο από το άλλο. Ο σεξισμός μπορεί να αφορά οποιοδήποτε φύλο, αλλά κατά κανόνα εκδηλώνεται εις βάρος των γυναικών.

     Στις 02/03/2017 ο Πολωνός ευρωβουλευτής JanuszKorwin-Mikke προέβη σε ένα σεξιστικό παραλήρημα ενώπιον των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δηλώνοντας: «Φυσικά, οι γυναίκες πρέπει να κερδίζουν λιγότερα χρήματα σε σύγκριση με τους άνδρες, διότι είναι περισσότερο αδύναμες, πιο μικρόσωμες, λιγότερο έξυπνες». Στη συνέχεια επιτέθηκε στην Ισπανίδα ευρωβουλευτήΙράτσεΓκαρθία-Πέρεθ λέγοντας: «Γνωρίζετε πόσες γυναίκες βρίσκονται μεταξύ των 100 καλύτερων σκακιστών. Σας το λέω: καμία».

      Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, στις 16/02/2017, ο Έλληνας υπουργός δικαιοσύνης είχε προβεί στη δική του σεξιστική δήλωση εντός του Ελληνικού Κοινοβουλίου: «Ότι εάν εξαιρέσουμε το χρονικό διάστημα της νηπιακής ηλικίας που εκεί πράγματι το παιδί έχει μεγαλύτερη ανάγκη την μητέρα του και είναι καταλληλότερη ν’ ασκήσει την επιμέλεια, τα ελληνικά δικαστήρια δίνουν την επιμέλεια και στον πατέρα, όχι και,  στον πατέρα».

     Λίγους μήνες αργότερα ο Άρειος Πάγος επιμένει στη σεξιστική νομολογία του: «Η άποψη ότι η γονική μέριμνα των μικρής ηλικίας τέκνων πρέπει να ανατίθεται στη μητέρα τους λόγω του ότι έχουν ανάγκη της μητρικής στοργής και ιδιαίτερων περιποιήσεων, εξακολουθεί να ισχύει κατά τις νεότερες ιατρικές παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες, μόνο για την νηπιακή ηλικία, για την οποία αναγνωρίζεται σαφής βιοκοινωνική υπεροχή της μητέρας, ενώ για το μεταγενέστερο χρόνο αναγνωρίζεται ο ρόλος του πατέρα στην όλη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων του τέκνου».

     Το Ευρωκοινοβούλιοεπέβαλε στον Πολωνό Ευρωβουλευτή JanuszKorwin-Mikke, τη ποινή της αποβολής για 10 μέρες από τις εργασίες του Κοινοβουλίου και της στέρησης μισθού για ένα μήνα εξαιτίας των δηλώσεών του.

     Στην Ελλάδα όμως εκφράζονται ελεύθερα σεξιστικές απόψεις τόσο από τον υπουργό δικαιοσύνης εντός του Ελληνικού Κοινοβουλίου, όσο και από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Όμως επιχειρήματα όπως ότι μία γυναίκα είναι πιο ικανή από έναν άνδρα στο να αλλάξει μία πάνα ή στο να ταΐσει ένα βρέφος και ότι η μητρική στοργή είναι σημαντικότερη από την πατρική δεν αντέχουν σε καμία στοιχειωδώς σοβαρή κριτική, ενώ είναι τουλάχιστον λυπηρό να διατυπώνονταικαι μάλιστα δημοσίως τέτοιες προκαταλήψεις, από ανώτατους θεσμικούς παράγοντες της ελληνικής δικαιοσύνης, καθήκον των οποίων αποτελεί το να προστατεύουν την ελληνική κοινωνία από τις διακρίσεις. Οι αντιλήψεις αυτές συνιστούν έναν «νομολογιακό πρωτογονισμό».

     Τα στερεότυπα που καταγράφηκαν σε μία έρευνα που έγινε σε Έλληνες και Κύπριους φοιτητές ηλικίας 18 έως 25 ετών και δημοσιεύτηκε το 2008 ήτανότι ο άνδρας υπερέχει της γυναίκαςστο να βασίζεται στον εαυτό του, να υπερασπίζεται τις πεποιθήσεις του, να είναι ανεξάρτητος, αθλητικός, διεκδικητικός, ριψοκίνδυνος, επιθετικός, ατομιστής, ανταγωνιστικός, φιλόδοξος και ότι διαθέτει πιο αναλυτική σκέψη και πιο ισχυρή προσωπικότητα.Αντίστοιχα τα στερεότυπα στην ίδια έρευνα προβάλουν τη γυναίκα ως περισσότερο παραγωγική, ευγενική, εύθυμη, ντροπαλή, στοργική, γοητευτική, πιστή, γλυκομίλητη, ευχάριστη, τρυφερή, φιλική, καθώς και ότι μπορεί να μπαίνει στη θέση του άλλου, να κατανοεί τις ανάγκες του άλλου και είναι πρόθυμη να απαλύνει τον πόνο.

     Ο όρος «στερεοτυπική απειλή» αναφέρεται στην ύπαρξη αρνητικού στερεότυπου για ένα άτομο ή μία ομάδα. Ο φόβος του θύματος του αρνητικού στερεοτύπου, ότι η συμπεριφορά του θα ερμηνευτεί με βάση το στερεότυπο προκαλεί μία «προκατειλημμένη χαμηλή αυτοεκτίμηση» ή ένα «άγχος κατωτερότητας» και έτσι το θύμα θα επιβεβαιώσει το στερεότυπο. Δηλαδή συχνά υφίσταται μία ευθυγράμμιση της συμπεριφοράςτου θύματος με βάση τις προσδοκίες που απορρέουν από το στερεότυπο (φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας). Έτσι ηστερεοτυπική απειλή, μπορεί να κρατήσει μία γυναίκα μακριά από το να διεκδικήσει μια θέση ανώτατου στελέχους σε μία επιχείρηση, δημιουργώντας έτσι ένα αυτοτροφοδοτούμενο στερεότυπο των γυναικών, ότι δήθεν έχουν λιγότερες δεξιότητες σε σύγκριση με τους άνδρες (Στην Ελλάδα το ποσοστό των γυναικών που είναι ανώτατα στελέχη ξεπέρασε πρώτη φορά το 20% πριν από δυο χρόνια περίπου). Κατά αναλογία η στερεοτυπική απειλή μπορεί να κρατήσει σε απόσταση έναν πατέρα από το βρέφος του, δημιουργώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο στερεότυπο των ανδρών, ότι δήθεν είναι λιγότερο ικανοί να φροντίσουν ένα βρέφος σε σύγκριση με τις γυναίκες. Έτσι ανακυκλώνοντας τα στερεότυπα απέναντι σε οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα, αυτόματα αναγκάζουμε την ομάδα αυτή να δεχτεί τις στερεοτυπικές αντιλήψεις ως πραγματικές, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται ο στιγματισμός της, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

     Ο υπουργός και οι δικαστές δεν δημιούργησαν αυτή την κοινωνικο-σεξιστική ιδεολογία, αλλά την αναμεταδίδουν παρόλο που η κοινωνία και η επιστήμη την έχει ανατρέψει. Ο υπουργός επικαλείται τον Αστικό Κώδικα ως ιερό κείμενο για να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη από τη χώρα μας παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει η Ελλάδα και ψηφισμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οι δικαστές για να υποστηρίξουν τα επιχειρήματα τους επικαλούνται«νεότερες ιατρικές παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες»,τις οποίες όμως δεν κατονομάζουν, είτε επειδή δεν υπάρχουν είτε επειδή ήταν νεότερες πριν από 70 χρόνια. Η έκφραση σαφής βιοκοινωνική υπεροχή της μητέρας αποτελεί από μόνη της έμφυλη διάκριση. Όμως ακόμα και αν υπήρχε ανισότητα ικανοτήτων, το δίκαιο επιβάλλει τη νομική ισότητα.

*Ιατρός νευρολόγος, μέλος του Διεθνούς και του Ελληνικού Συμβουλίου Κοινής Ανατροφής