Η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα

Ενόψει της ημερίδας της 3ης Μαρτίου 2019 μας ζητήθηκε να κάνουμε μια συνοπτική παρουσίαση της κατάστασης που επικρατεί στην Ελλάδα που κατά τη θέση του Συλλόγου Συνεπιμέλεια είναι η ακόλουθη :

• Ο όροι φροντίδα του προσώπου (physical custody), επιμέλεια (legal custody) και επιμέλεια χρησιμοποιούνται ακόμα αντί του σύγχρονου όρου γονικές ευθύνες (parental responsibilities).
• Πέραν των κειμένων διατάξεων του νόμου και των κυρωμένων διεθνών συνθηκών, η νομολογία έχει ανάγει σε ηθική υποχρέωση του δικαστή:
  • Στην περίπτωση χωρισμένων / διαζευγμένων γονέων να στερήσει ένα από αυτούς (σχεδόν πάντα τον πατέρα) από την επιμέλεια του παιδιου που μέχρι τότε είχε από κοινού με τη μητέρα και να τον περιορίσει σε ένα δικαίωμα επικοινωνίας κάθε δεύτερο Σάββατο βράδυ και 3 με 7 μέρες τα Χριστούγεννα και Πάσχα και 15 με 30 μέρες το καλοκάιρι.
  • Για τα παιδία εκτός γάμου από το νόμο ο πατέρα, μετά την αναγνώριση έχει ανενεργό γονική μέριμνα η οποία θα γίνει ενεργός αν συμφωνεί η μητέρα, αν πεθάνει ή αν είναι ανίκανη να την ασκήσει. Αν η αναγνώριση γίνει δικαστικά και ο πατέρας αντιδικήσει, αυτός αποκλείεται για πάντα από τη γονική μέριμνα.
• Τα προστατευόμενα δικαιώματα γίνονται κατανοητά ως δικαιώματα των γονιών και όχι του ίδιου του παιδιού.
• Η απόφαση επιλογής του τόπου και χώρας κατοικίας του παιδιού λαμβάνεται μόνο από τον γονέα στον οποίο έχει ανατεθεί η επιμέλεια.
• Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού όπως το αντιλαμβάνονται τα Δικαστήρια συνίσταται στο ν’ ανατρέφεται αυτό μόνο από τη μητέρα του η οποία έχει βιοκοινωνική υπεροχή στην ανατροφή του παιδιού τουλάχιστον στα πρώτα έτη της ηλικίας του, επειδή έχει αναπτύξει ισχυρό ψυχικό δεσμό με τη μητέρα του που δεν μπορεί να διαρραγεί, επειδή η σύγκρουση των γονέων εμποδίζει τη συνεννόησή τους, επειδή το παιδί έχει προσαρμοστεί να ζει με τη μητέρα του, επειδή η γνώμη του παιδιού (που έχει ληφθεί με ακατάλληλο τρόπο) που η απόφαση λέει ότι εξέφρασε προφορικά κατά τη διάρκεια της ολιγόλεπτης ακρόασης με παρουσία μόνο του δικαστή και κανενός άλλου αιτιολογεί την απόφαση που είχε ληφθεί εκ των προτέρων.
• Η παράνομη ψυχολογική (συναισθηματική) κακοποίηση κατά τη νομολογία υπάρχει μόνο όταν υπάρχουν φυσικά σημάδια κακοποίησης π.χ. τραύματα.
• Η Γονική Αποξένωση είναι άγνωστη.
• Οι αποφάσεις συνήθως αναγνωρίζουν δικαιώματα (όπως το δικαίωμα επικοινωνίας χωρίς να λαμβάνονται μέτρα, μέριμνα και παρακολούθηση της εφαρμογής τους.
• Δεν υπάρχουν Οικογενειακά Δικαστήρια, συγκροτημένες Κοινωνικές Υπηρεσίες και ειδικοί επιστήμονες στα Δικαστήρια.
• Για την ίδια υπόθεση διεξάγονται πολλές δίκες (διαζύγιο, επιμέλεια και διατροφή, επικοινωνία), κάθε φορά άλλος δικαστής δικάζει και εκδίδει απόφαση. Οι αστικές και ποινικές δίκες διαρκούν για πολλά χρόνια.

Από το 2005 έχουν γίνει πολλές προσπάθειες και τρείς νομοπαρασκευαστικές επιτροπές για να ξεπεραστεί η κακοποιητική παράνομη επέμβαση της δικαιοσύνης στη ζωή των παιδιών και των ενηλίκων.

Αρχικά ήσαν αντίθετες ορισμένες γυναικείες οργανώσεις. Σήμερα οι δικαστές και το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι εντελώς αντίθετοι με την κοινή επιμέλεια και ίσο χρόνο των γονέων με το παιδί.

Σχεδόν 1,5 χρόνο πριν συγκροτήθηκε άλλη μία νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αναθεώρηση του οικογενειακού και ακόμη «δουλεύει». Για να λείψουν τα προσχήματα ο σύλλογος Συνεπιμέλεια εκπόνησε σχέδιο νόμου αναμόρφωσης του οικογενειακού δικαίου το οποίο τρείς βουλευτές από τρία μικρά πολιτικά κόμματα το κατέθεσαν για ψήφιση ως τροπολογία αλλά ο Υπουργός Δικαιοσύνης δεν επέτρεψε να συζητηθεί στη Βουλή.

Θεσμοί όπως η Εκκλησία της Ελλάδος, αρχές όπως ο συνήγορος του πολίτη για τα δικαιώματα του παιδιού, ακαδημαϊκοί όλων των ειδικοτήτων, οργανώσεις γυναικών και οι δεκάδες χιλιάδες συνδεδεμένοι με το Σύλλογο Συνεπιμέλεια επιστήμονες και παράγοντες της κοινωνικής ζωής συμφωνούν με την κοινή επιμέλεια.

Το μόνο ζήτημα για το οποίοι γίνεται συζήτηση σήμερα είναι αν πρέπει να γίνει υποχρεωτικός και ο ίσος χρόνος μαζί με την κοινή επιμέλεια.

Η άποψή μας είναι ότι πρέπει να γίνει υποχρεωτική όχι για τους γονείς αλλά για τον δικαστή. Αν μία υπόθεση πάει στη δικαιοσύνη, ο δικαστής πρέπει να δώσει ίσο χρόνο. Οι γονείς (ο ναυτικός, η αεροσυνοδός, ο εργαζόμενος μακριά) μπορούν να συμφωνήσουν διαφορετικά. Για να συμφωνήσουν όμως πρέπει να ξέρουν ότι αν βρεθούν στα δικαστήρια υποχρεωτικά θα δοθεί ίσος χρόνος από το δικαστή.

Οι σκεπτικιστές δεν διαφωνούν επί της αρχής, ότι πρέπει να επιβληθεί ο ίσος χρόνος αλλά διαφωνούν λέγοντας ότι πρέπει η αλλαγή να γίνει σταδιακά.

Αν επικρατήσει αυτή η άποψη τότε δεν πρόκειται ν’ αλλάξει κάτι στη ζωή των ανθρώπων. Πάλι το παιδί θα μεγαλώνει με τον ένα γονιό και η επιμέλεια θα είναι κοινή στα χαρτιά και μόνο. Η επόμενη μεταρρύθμιση θα γίνει μετά από δεκαετίες διαιωνίζοντας μέχρι τότε την σημερινή απαράδεκτη κατάσταση.

Και μία τελευταία παρατήρηση. ΄Οσοι ήσαν αρχικά αντίθετοι με την κοινή επιμέλεια  σήμερα είναι αντίθετοι με τον ίσο χρόνο. Μη μπορώντας ν’ αποφύγουν την νομικά επιβεβλημένη κοινή επιμέλεια, αρνούνται τον ίσο χρόνο για ν’ αποφύγουν  έτσι την ανατροφή του παιδιού και από τους δύο γονείς του. 

Η αλλαγή πρέπει να γίνει σήμερα και να είναι πλήρης.