Ε. Σαρηγιαννίδη
Το διαζύγιο είναι πολύ στρεσογόνα κατάσταση τόσο για το γονιό όσο και το παιδί. Παρόλο που η αντίδραση εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, την προσωπικότητά του και το πώς διαχείριζονται την κατάσταση οι γονείς, πολλά παιδιά νιώθουν λύπη, σύγχυση, θυμό και άγχος και πολύ συχνά το εκφράζουν έντονα προς τα έξω.
Ευτυχώς οι γονείς μπορούν να τα βοηθήσουν μία τέτοια δύσκολη στιγμή ελέγχοντας την ένταση που δημιουργείται, όντας υπομονετικοί μαζί τους, ειλικρινείς και ανοικτοί στα συναισθήματά τους και στις ανησυχίες τους.
Το πιο σημαντικό σημείο αυτής της τοποθέτησης είναι ότι όσο πιο πολιτισμένα οι γονείς χωρίσουν τόσο λιγότερο το βάρος που εναποθέτουν πάνω στο παιδί. Οι συγκρούσεις μέσα σ’ ένα γάμο ή διαζύγιο προκαλεί μεγάλο άγχος στα παιδιά.
Πώς θα του το πω;
Στα παιδιά μιλάμε μόνο όταν είμαστε απόλυτα σίγουροι για την απόφασή μας. Ελπίδες που δημιουργούνται και ματαιώνονται για τη σχέση των γονιών είναι πολύ καταστρεπτικές για το συναισθηματικό κόσμο των παιδιών. Παρόλο που δεν υπάρχει εύκολος τρόπος γι αυτό, το καλύτερο είναι να το ανακοινώσουν και οι δύο γονείς μαζί. Δίνουμε χώρο και χρόνο στο παιδί μας να ρωτήσει, να νιώσει και να εκφράσει αυτά που νιώθει, χωρίς να πούμε ότι δικαιολογείται ή όχι κάτι τέτοιο. Θυμός, ενοχή και σύγχυση μπορεί να φανούν στην ατμόσφαιρα έντονα. Είναι σημαντικό να εκφραστούν. Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι αυτό που συνέβη μεταξύ των γονιών δεν έχει καμία σχέση με το πώς νιώθετε για το παιδί σας. Πολλά παιδιά κατηγορούν τον εαυτό τους για το διαζύγιο των γονιών τους. Νιώθουν ότι είναι υπεύθυνα γι αυτή την κατάσταση. Επιβεβαιώστε την αγάπη σας σε αυτά όσες φορές χρειαστεί και ίσως να είναι πολλές μέσα στον επόμενο χρόνο.
Στις μικρότερες ηλικίες όσο πιο απλά το εξηγήσουμε τόσο καλύτερα θα το καταλάβουν: ‘’ η μαμά και ο μπαμπάς θα ζήσουν σε διαφορετικά σπίτια γιατί δεν μπορούν πλέον να ζουν μαζί. Και οι δυο όμως σε αγαπούμε πολύ και δε θα πάψουμε να σε φροντίζουμε σε ό,τι χρειαστείς’’.
Σε μεγαλύτερες ηλικίες ίσως χρειαστεί να απαντήσετε σε πιο δύσκολες ερωτήσεις όπως το ‘’γιατί συμβαίνει αυτό;’’. Προσπαθήστε να κρατήσετε το παιδί έξω από την απόφασή σας να χωρίσετε χωρίς να κατηγορείτε ο ένας τον άλλο. Όσο καλύτερη είναι η σχέση σας τόσο λιγότερος ο πόνος για το παιδί σας. Εξηγήστε τους ότι τα συναισθήματά τους είναι απόλυτα κατανοητά και αποδεκτά λέγοντας ‘’ καταλαβαίνω ότι έχεις στενοχωρηθεί. Τι μπορούμε να κάνουμε για να νιώσεις καλύτερα;’’ ή ‘’ και οι δύο σε αγαπάμε και θα είμαστε πάντα μέρος της ζωής σου. Αυτό δεν πρόκειται ποτέ να αλλάξει’’.
Βέβαια όλα τα παιδιά δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο. Αν κάποιο δεν θέλει να μιλήσει μην το πιέσετε. Θέλει το χρόνο του για να εκφραστεί ή για να συνειδητοποιήσει όσα συμβαίνουν. Κάποια άλλα θα συμπεριφερθούν ίσως σαν να μην συμβαίνει τίποτα προκειμένου να μην στενοχωρήσουν τους γονείς τους ή προσπαθώντας να απωθήσουν αρνητικά συναισθήματα που νιώθουν π.χ. θυμό ή λύπη. Όπως και να έχει διαβεβαιώστε το παιδί σας για την αγάπη σας και απαντήστε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις του.
Πώς θα το βοηθήσω να διαχειριστεί το διαζύγιο καλύτερα;
Το πιο βαρύ συναίσθημα που βιώνουν οι ενήλικες και τα παιδιά μέσα από ένα διαζύγιο είναι αυτό της ..απώλειας, οι σύντροφοι ‘’πενθούν’’ για την απώλεια της οικογένειας που ήλπιζαν να δημιουργήσουν και τα παιδιά για την οικογενειακή ζωή που είχαν και την παρουσία του ενός γονιού που τώρα πια θα βλέπουν μόνο περιστασιακά. Γι αυτό είναι εντελώς φυσιολογικό κάποια παιδιά να διατηρούν ελπίδες ότι οι γονείς τους θα ξανασμίξουν παρόλο που ίσως πολλές φορές θα τους έχει ειπωθεί ότι αυτό είναι μια τελειωμένη υπόθεση. Τονίστε τους ότι αυτό το καταλαβαίνετε αλλά από την άλλη εξηγήστε τους ότι είναι μία νέα κατάσταση που δεν αλλάζει.
Να κάποιες συμβουλές για το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να το χειριστεί πιο αποτελεσματικά:
• Να είσαι ειλικρινής και ανοικτός προς το παιδί σου. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να παίρνεις στα σοβαρά όσα νιώθει και ότι θα του δίνεις την ευκαιρία, χωρίς να το κρίνεις, να τα εκφράζει. Πολλές φορές το παιδί μπορεί να κρύψει το πώς νιώθει. Ενθάρρυνέ το να μιλήσει και να τα ονοματίσει χωρίς να χρειαστεί να τα δικαιολογήσει. Πες π.χ. ‘’ βλέπω ότι νιώθεις λύπη. Τι είναι αυτό που σε λυπεί;’’ Άκου με προσοχή παρόλο που ίσως αυτά που λέει να σε στενοχωρούν. Aπόδειξέ του ότι τα συναισθήματά του για σένα είναι πολύτιμα. Πριν προσπαθήσεις να δώσεις λύσεις να είσαι σίγουρος ότι ‘’τα έχει πει όλα’’.
• Υποστήριξέ το. Μπορείς να το ρωτήσεις: “τι πιστεύεις ότι θα σε βοηθούσε περισσότερο;” Και ίσως να μην έχουν κάτι συγκεκριμένο να σου πουν οπότε μπορείς να προτείνεις κάποιες σκέψεις εσύ, όπως το να πάτε ένα περίπατο, να του αγοράσεις ένα ζωάκι, να τηλεφωνήσει στον μπαμπά που του λείπει ( και το αντίστροφο ανάλογα του ποιος γονιός έχει την επιμέλεια ) ή να του / της ζωγραφίσει κάτι.
• Διαφύλαξε τα προσωπικά σου στοιχεία. Παρόλο που φαίνεται προς στιγμή να μας ανακουφίζει όταν συζητούμε γενικά και με τον οποιοδήποτε τα προσωπικά μας θέματα κατηγορώντας τον άλλο σύντροφο και μεμψοιρώντας για τα όσα μας έχουν συμβεί, αυτό μπορεί να δημιουργήσει θέμα στη σχέση μας με τον/την πρώην σύζυγο ή με το παιδί μας αν φτάσουν στα αυτιά του/της τα όσα έχουμε πει. Το να διατηρήσεις μία μυστικότητα και να προσέχεις με ποιον συμμερίζεσαι και τι, προφυλάσσεις τον εαυτό σου. Όσο πιο πολιτισμένο το διαζύγιο τόσο λιγότερες οι απώλειες για όλους.
• Αναζήτησε βοήθεια. Αυτή την περίοδο χρειάζεσαι υποστήριξη. Mπορείς να μιλήσεις σε ένα έμπιστο φίλο ή στο γονιό σου ή στο σύμβουλό σου. Μπορείς,επίσης, να διαβάσεις ένα βιβλίο. Θέλει προσοχή ποιον επιλέγεις για να μιλήσεις. Ωστόσο με αυτό τον τρόπο γίνεσαι ένα καλό παράδειγμα στα παιδιά σου ότι προσπαθείς μ’ ένα υγιή τρόπο να χειριστείς την κατάσταση. Μην απευθύνεσαι στα παιδιά σου για συναισθηματική παρηγοριά και υποστήριξη. Μπορεί να σου δίνει μεγάλη χαρά κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα όταν το παιδί π.χ. είναι έφηβος και το παιδί με ευχαρίστηση σου χαρίζει τον ώμο του για να κλάψεις, αλλά δεν είναι αυτός ο ρόλος του. Απευθύνσου καλύτερα σε ένα ειδικό!
Προσπάθησε να αποφύγεις τις μεγάλες αλλαγές που φορτώνουν με άγχος, απόφυγε καινούρια σχέδια τουλάχιστον μέχρι να εναρμονιστείτε όλοι με την νέα κατάσταση. Μάλιστα είναι πολύ βοηθητικό για το παιδί να διατηρήσετε όσο καλύτερα μπορείτε τη ρουτίνα και την καθημερινότητά σας για ένα διάστημα.
Τέλος, προσπάθησε να κατανοήσεις την ανάγκη του να είναι και με τον άλλο γονιό όσο κι αν αυτό σε κάνει να ζηλεύεις ή σε εξοργίζει και μόνο η σκέψη του/της πρώην σου. Ο γάμος νομικά έχει διαλυθεί, η οικογένεια όμως, υφίσταται. Υπάρχουν δύο γονείς και παιδιά. Κι αυτό δεν αλλάζει.
Συγκρούσεις μπροστά στα παιδιά
Βεβαίως είναι φυσικό να περιμένουμε σε κάθε σχέση, ακόμη και στην πιο υγιή, ότι θα έρθει η στιγμή της σύγκρουσης και της διαφωνίας. Αλλά αυτό απέχει πάρα πολύ από το να ζούμε μέσα σε ένα πεδίο μάχης και αντιπαράθεσης διαρκώς. Προβλήματα επικοινωνίας και παρεξηγήσεις που δεν έχουν επιλυθεί οδηγούν σε επιθετικότητα που βάζει στα παιδιά ένα μεγάλο βάρος που τα φοβίζει και τα κάνει να νιώθουν ανασφάλεια και απορία για το τι άραγε θα επακολουθήσει. Όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες τέτοιων ηρωικών καβγάδων και συγκρούσεων διδάσκονται ένα μοτίβο επικοινωνίας καθόλου αποτελεσματικό. Μαθαίνουν να διαχειρίζονται τα προβλήματα με τις κραυγές, την κριτική, την ειρωνία και το θυμό. Και βεβαίως αυτό είναι κάτι που συνήθως τα ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή τους όπου και παρουσιάζουν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Την περίοδο του διαζυγίου συμβαίνει πιο συχνά το φαινόμενο οι γονείς να κατακρίνουν ο ένας τον άλλο μπροστά στα παιδιά προκειμένου να ‘’τα πάρουν με το μέρος τους’’. Το μόνο που δεν χρειάζεται το παιδί εκείνη τη δύσκολη περίοδο είναι να νιώσουν στόχος ‘’της αγάπης των γονιών τους’’. Το παιδί και μετά το διαζύγιο έχει δύο γονείς και τους χρειάζεται το ίδιο και τους δύο. Όσο πιο ξεκάθαρο είναι αυτό στους γονείς τόσο πιο ωφελιμένα είναι τα παιδιά. Αν έχεις θυμό ή λύπη, μίλα σ’ ένα σύμβουλο ή σ’ ένα έμπιστο φίλο αλλά όχι στο παιδί σου. Ανεξάρτητα από το πώς νιώθετε ο ένας για τον άλλο ή το ποιος φταίει και πόσο, οφείλετε να προστατέψετε το παιδί σας από το να πληγωθεί γιατί αγαπάει και τους δύο γονείς.
Πώς να αναθρέψω καλύτερα το παιδί μου μέσα σε μία τόσο δύσκολη κατάσταση όπως το διαζύγιο;
Είναι δύσκολο να είσαι αποτελεσματικός στο ρόλο σου ως γονιός όταν αντιμετωπίζεις τέτοιες δύσκολες συναισθηματικά καταστάσεις. Μπορείς να νιώσεις τον πειρασμό να αναζητήσεις υποστήριξη από το παιδί σου ή να του κάνεις διάφορες ερωτήσεις για να μαθαίνεις τι συμβαίνει στη ζωή του/της πρώην σου. Ο πρωταρχικός και μοναδικός ρόλος που σε συνδέει με το παιδί σου είναι αυτός του ‘’γονιού’’. Όσο κι αν έχουν τα παιδιά κατανόηση ή αν θέλουν να σε υποστηρίξουν δεν είναι τίποτα περισσότερο από παιδιά.
Διατήρησε την καθημερινότητά σας αποφεύγοντας τις μεγάλες αλλαγές, μην αμελείς να βάζεις όρια ή μη χαλαρώνεις τα όρια που έχεις ήδη θέσει ( π.χ. την ώρα που θα κοιμάται, τους φίλους με τους οποίους θα κάνει παρέα ή την ώρα που θα γυρίζει στο σπίτι κλπ) από ενοχή για την κατάσταση που περνάει το παιδί σου. Καλό είναι να υπάρχει συμμαχία και των δύο γονιών για την διατήρηση και τήρηση αυτών των κανόνων. Όσο πιο ξεκάθαρα και σταθερά είναι τα όρια που βάζουμε στο παιδί μας τόσο μεγαλύτερη η ασφάλεια που νιώθει. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι άκαμπτοι οι κανόνες. Μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει ένας κανόνας αν αυτό κρίνεται ότι είναι δίκαιο και πιο αποτελεσματικό για το παιδί μας. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν το αφήνουμε να μας εκμεταλλευτεί λόγω της κατάστασης, πάντα αποβλέποντας στο δικό του καλό. Επιβεβαίωστε την αγάπη σας σε αυτό με την στοργή σας και την ενθάρρυνση σας αλλά μην την εξαγοράζετε με δώρα χωρίς να μπορείτε να πείτε ποτέ ‘’όχι’’. Όταν τα πράγματα ησυχάσουν θα είναι πολύ δύσκολο να το επαναφέρετε στην προηγούμενη συμπεριφορά.
Κάποιος είπε ‘’αφού δεν τα καταφέραμε στο γάμο μας, ας προσπαθήσουμε να τα καταφέρουμε στο διαζύγιό μας .. για χάρη των παιδιών μας..’’ και πόσο δίκιο έχει!
