Κώστας Λαδάκης, ιατρός
«Η χρήση βίας μπορεί να φαίνεται καμιά φορά ότι κάνει καλό, το καλό αυτό όμως είναι προσωρινό, ενώ το κακό που προξενεί είναι μόνιμο»
Μαχάτμα Γκάντι
«Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου. Μη τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάνε τον άνθρωπο». Πριν από μερικές δεκαετίες ήταν μια συνηθισμένη φράση που έλεγαν οι γονείς όταν παρέδιδαν το παιδί τους στο δάσκαλο. Την εποχή εκείνη η βία (σωματική και συναισθηματική-ψυχολογική) ήταν όχι μόνο αποδεκτή, αλλά επιβεβλημένη αφού όπως πίστευαν θα συνέβαλε καθοριστικά στο να γίνει το παιδί «άνθρωπος» όταν θα ενηλικιωθεί. Σήμερα, αν ο δάσκαλος εφαρμόσει τις μεθόδους της εποχής εκείνης θα τεθεί σε διαθεσιμότητα, ενώ ταυτόχρονα θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες που προβλέπει ο νόμος γι’ αυτούς που κακοποιούν ανήλικα παιδιά.
Στην έκδοση του 2012 (12.36) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τίτλο «κατανόηση και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών» περιγράφονται οι τύποι της συντροφικής βίας (Intimate partner violence). Ανάμεσα στους τύπους αυτής της βίας περιγράφεται ο όρος «Συναισθηματική (ψυχολογική) κακοποίηση, όπως προσβολές, υποτιμήσεις, συνεχής ταπείνωση, εκφοβισμός (π.χ. καταστροφή πραγμάτων), απειλές βλάβης, απειλές να πάρει τα παιδιά μακριά». Στην ίδια έκδοση παρακάτω περιγράφονται οι αιτίες για τις οποίες μία γυναίκα δεν εγκαταλείπει έναν βίαιο άνδρα. Μία από αυτές είναι «το στίγμα ή ο φόβος της απώλειας της επιμέλειας των παιδιών που σχετίζεται με το διαζύγιο» διατυπώνεται η άποψη ότι τα πρότυπα βίας κατά των γυναικών είναι διαφορετικά από αυτά της βίας κατά των ανδρών. Τα στοιχεία από τα οποία αντλεί τα συμπεράσματα του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προέρχονται από όλον τον πλανήτη όπου κατά κανόνα η γυναίκα υφίσταται μία βάρβαρη-βάναυση αντιμετώπιση.
Όμως στο «Δυτικό κόσμο», στον οποίο θέλω να πιστεύω ότι συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα η γυναίκα έχει βελτιώσει θεαματικά τη θέση της. Μετά το διαζύγιο κατά κανόνα ο πατέρας (σπάνια η μητέρα) χάνει την επιμέλεια των παιδιών του (της) και συχνά αποξενώνεται από τα παιδιά του (της) παρά τη θέληση του (της).
Η απώλεια της επιμέλειας συνιστά μια ιδιαιτέρως βαριά συναισθηματική κακοποίηση του γονιού που την υφίσταται. Οι δικαστές εξορθολογίζουν την κακοποίηση αυτή του γονιού αφού, κατά τη γνώμη τους, είναι προς το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.
Η αποκλειστική επιμέλεια προάγει όντως το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού; Το 2018 η Linda Nielsen του 2018 δημοσίευσε μία ανασκόπηση 60 μελετών που σύγκριναν τις συνέπειες που είχε η κοινή επιμέλεια συγκριτικά με την αποκλειστική επιμέλεια. Η κοινή επιμέλεια (JPC) συνδέεται με καλύτερες ή χειρότερες συνέπειες για τα παιδιά από την αποκλειστική επιμέλεια; Σε σύγκριση με τα παιδιά υπό SPC σε 60 μελέτες, τα παιδιά υπό JPC είχαν καλύτερα αποτελέσματα σε όλες τις μετρήσεις σε 34 μελέτες, ίσα αποτελέσματα σε ορισμένες και καλύτερα αποτελέσματα σε άλλες μετρήσεις σε 14 μελέτες, ίσα αποτελέσματα σε όλες τις παραμέτρους σε 6 μελέτες και χειρότερα αποτελέσματα σε 1 μέτρηση αλλά ίσα ή καλύτερα σε όλες τις άλλες μετρήσεις σε 6 μελέτες. Ανεξάρτητα από το εισόδημα, τη σύγκρουση ή την ποιότητα των σχέσεων των παιδιών με τους γονείς τους, γενικά τα παιδιά της JPC είχαν καλύτερα αποτελέσματα στις περισσότερες ή σε όλες τις μετρήσεις συγκριτικά με τα παιδιά της SPC.
Πέρα από την επιστήμη τα διδάγματα της κοινής πείρας έχουν δείξει ότι ο αποχωρισμός ενός αγαπημένου προσώπου μας προκαλεί μεγάλο ψυχικό πόνο, πολλές φορές με ισόβια διάρκεια. Στην περίπτωση μας προκαλεί ψυχικό πόνο τόσο στο γονέα όσο και στο ίδιο το παιδί. Οι δικαστές πιστεύουν ότι η αποκλειστική επιμέλεια είναι προς το συμφέρον του παιδιού όπως κάποτε οι δάσκαλοι πίστευαν ότι η κακοποίηση του παιδιού είναι η καλύτερη παιδαγωγική μέθοδος.
Οι δικαστές αντιμετωπίζουν την συνεπιμέλεια ως κόκκινο πανί. Γι’ αυτό ο νομοθέτης δεν πρέπει να αφήσει περιθώρια παρερμηνείας στο δικαστή. Διαφορετικά ο δικαστής θα συνεχίσει να επιβάλει την αποκλειστική επιμέλεια, θα συνεχίσει να καταπατά θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, θα συνεχίσει να κακοποιεί γονείς και παιδιά.
