Για το νέο σύστημα συνεπιμέλειας

Η μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου ως προς τις σχέσεις γονέων και τέκνων μετά από διάσταση/διαζύγιο

Του Νίκου Κόμπλα

δημοσιεύθηκε στο ΑΡΔΗΝ ΡΗΞΗ 

δείτε το πρωτότυπο ΕΔΩ

Μετά από μία μακροχρόνια διαβούλευση που ουσιαστικά διήρκεσε πολλούς μήνες, με τη συμμετοχή δεκάδων φορέων και δεκάδων χιλιάδων πολιτών (η δημόσια διαβούλευση κάλυπτε χιλιάδες σελίδες, υπερβαίνοντας τα δέκα χιλιάδες σχόλια)^[1] ψηφίστηκε και δημοσιεύθηκε στις 21 Μάϊου ο σχετικός νόμος 4800/2021^[2].

Το πάθος αντίθεσης στη μεταρρύθμιση αυτή ήταν αξιοσημείωτο, ιδίως από μία Αριστερά που είχε παρουσιάσει κι αυτή, επί υπουργού Κοντωνή, σχέδιο νόμου ακόμα πιο «συνεπιμελειακό»^[3] το οποίο αποσύρθηκε μετά τις απίστευτα επίμονες αντιρρήσεις συντεχνιακών και φεμινιστικών οργανώσεων. Ο λόγος που προβαλλόταν ήταν ότι οι υπαίτιοι ενδοοικογενειακής βίας άνδρες, των οποίων η βία δεν αποτελεί παρά ένα μικρό ποσοστό των αιτιών χωρισμού, θα έθεταν σε κίνδυνο τα παιδιά τους σε περίπτωση καταχώρησης της αρχής της κοινής επιμέλειας. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι τεκμηριωμένες μελέτες αναδεικνύουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό σοβαρής και επικίνδυνης ενδοοικογενειακής βίας κατά παιδιών προέρχεται και από τους δύο γονείς, κατά δεύτερο λόγο από τη μητέρα, και κατά μικρότερο ποσοστό αποκλειστικά από τον πατέρα· αντιθέτως, η γονική αποξένωση λόγω του χωρισμού φαίνεται ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη αιτία ψυχολογικής κακοποίησης παιδιών^[4]. Σε καμία δε περίπτωση δεν στέκει το ότι οι εγκληματικές εξαιρέσεις πρέπει να στερήσουν τα δικαιώματα δεκάδων χιλιάδων παιδιών σε αμφότερους τους γονείς τους σε διαζευγμένες οικογένειες, με δεδομένο ότι το ένα τέταρτο των γάμων καταλήγει πλέον σε διαζύγιο.

Είναι πραγματικά δύσκολα κατανοητό γιατί υπήρχε τόσο μένος ενάντια σε μία μεταρρύθμιση στο οικογενειακό δίκαιο μετά από σαράντα σχεδόν χρόνια ενός παρωχημένου μοντέλου, ώστε ο νόμος να ανταποκρίνεται στις νέες κοινωνικές συνθήκες. Η δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα χαρακτηρίζεται από το πλήθος των διαζυγίων και των μονογονεϊκών οικογενειών (που συνήθως αποξενώνουν τα παιδιά από τον πατέρα τους, με τεράστιες κοινωνικές-ψυχολογικές επιπτώσεις) και από τη διεύρυνση συμμετοχής των γυναικών στην παραγωγή και στα κοινά.

Αξιοσημείωτο πως ο κύριος όρος που ενοχλούσε ήταν ο «εξίσου»^[5].

Επίσης, η κύρια ρύθμιση που ενοχλούσε ήταν η διασφάλιση ενός ελάχιστου χρόνου σχέσης του παιδιού με καθέναν από τους γονείς, ακόμα κι αν ο χρόνος αυτός περιορίστηκε από τον απόλυτο ίσο που είχε προταθεί επί ΣΥΡΙΖΑ. Ενδεικτικά, το σχέδιο νόμου του 2017 είχε τη διατύπωση «..Το τέκνο διαμένει ίσο χρόνο στην κατοικία κάθε γονέα», ενώ στη διατύπωση του νέου άρθρου 1520 περιορίζεται να δηλωθεί πως «ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση της, κατά το δυνατόν, ευρύτερης επικοινωνίας με αυτό, στην οποία περιλαμβάνονται τόσο η φυσική παρουσία και επαφή του με το τέκνο, όσο και η διαμονή του τέκνου στην οικία του… Ο χρόνος επικοινωνίας του τέκνου με φυσική παρουσία με τον γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει, τεκμαίρεται στο ένα τρίτο (1/3) του συνολικού χρόνου, εκτός αν ο γονέας αυτός ζητά μικρότερο χρόνο επικοινωνίας, ή επιβάλλεται να καθορισθεί μικρότερος ή μεγαλύτερος χρόνος…»

Η ενόχληση ήταν τόσο μεγάλη, που οδήγησε σε απίστευτες πολιτικές αναταράξεις. Στην ανταρσία δύο «υπερφιλελεύθερων» βουλευτριών της Ν.Δ. (που καταψήφισαν το νόμο γιατί τους ενοχλούσε, φαίνεται, η αρχή της ισότητας), στην απειλή διαγραφής από το ΚΙΝΑΛ του Ανδρέα Λοβέρδου (επί πολλά χρόνια υπερασπιστής της συνεπιμέλειας με αποτέλεσμα την αποχή του από την ψηφοφορία), σε ακραίες τοποθετήσεις τόσο από τα αριστερά (αν και είχε προτείνει και ο ΣΥΡΙΖΑ ανάλογο σχέδιο νόμου) όσο και από τα δεξιά^[6].

Η επιδίωξη όμως της ισότητας των γονέων στη σχέση τους με τα παιδιά και στη γονική μέριμνα και επιμέλεια είναι πλέον νόμος του κράτους.

Τα πιο σημαντικά καινοτόμα στοιχεία του νόμου είναι πλέον

1. Η από κοινού και εξίσου γονική μέριμνα και επιμέλεια τέκνων είτε στην ενιαία οικογένεια, είτε μετά από διαζύγιο ή διακοπή κοινής συμβίωσης των παιδιών (τροποποίηση άρθρων 1510 & 1513 του Α.Κ)
2. Η απλούστευση των διαδικασιών συναινετικού διαζυγίου και καταχώρησης της συμφωνίας για τις σχέσεις με το παιδί μετά τον χωρισμό (άρθρα 1441 & 1514 Α.Κ.)
3. Η διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού μέσα από τη διασφάλιση της σχέσης του και με τους δύο γονείς μετά τον χωρισμό (άρθρα 1511 Α.Κ).
4. Η εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης, πριν την προσφυγή στα δικαστήρια, όταν δεν τα βρίσκουν οι γονείς (άρθρα 1512 & 1514)
5. Η διασφάλιση ενός ελάχιστου χρόνου επικοινωνίας και διαμονής και με τους δύο γονείς, που δεν μπορεί να είναι λιγότερος από το ένα τρίτου του χρόνου, χωρίς να αποκλείεται κοινή συμφωνία για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρόνο και αποκλείοντας ή περιορίζοντας τα δικαιώματα γονέων που είναι υπαίτιοι είτε για ενδοοικογενειακή βία, είτε για αδικαιολόγητο αποκλεισμό από τη σχέση με τον άλλο γονέα. (άρθρα 1520 & 1532)

Η ομαλότερη ρύθμιση των σχέσεων του παιδιού με τους γονείς του, ακόμα και σε περίπτωση χωρισμού, είναι κάτι που δεν αντιτίθεται στην οικογένεια, αλλά τη δυναμώνει, περιορίζοντας τα αντικείμενα αδικιών, συγκρούσεων και γονικής αποξένωσης. Το μεγάλο στοίχημα όμως, είναι στην εφαρμογή του νόμου από γονείς που χωρίζουν, με τη σημαντική συνδρομή διαμεσολαβητών, που δυστυχώς δεν έχει προβλεφθεί να στελεχώσουν μία κρατική κοινωνική υπηρεσία των δικαστηρίων, και επίσης από τους δικαστές που επιμορφώνονται φέτος το καλοκαίρι, ώστε να εφαρμοστεί το σύνολο του νόμου από φθινόπωρο.

Η ομαλοποίηση των υφισταμένων συγκρούσεων με μία σωστή εφαρμογή του νέου νόμου είναι παράγοντας που μπορεί να ενθαρρύνει τόσο τους γάμους, όσο και την επέκταση των γεννήσεων από νέους γονείς, αναστρέφοντας την υπογεννητικότητα που απειλεί τη συνέχεια του ελληνισμού.

^[6] Ο Κυριάκος Βελλόπουλος έφτασε στο σημείο να πει ωρυόμενος και εντελώς αθεμελίωτα πως με τη συνεπιμέλεια «ψηφίζετε τον γονέα ένα και γονέα δυο… Ο καθένας στο κρεβάτι του μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, αλλά όχι ό,τι είναι αφύσικο να το βαφτίζουμε φυσικό και ό,τι είναι παρά φύσιν να το βαφτίζουμε κατά φύσιν… καταργείται η μητρότητα και η πατρότητα».

^[1] www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=14617.

^[2] Ο νόμος στον παρακάτω σύνδεσμο

www.kodiko.gr/nomothesia/document/720693/nomos-4800-2021.

^[3] www.synepimelia.gr/?p=3018

^[4] Μαρία Καπερώνη «Ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί κατά της συνεπιμέλειας», www.tovima.gr.

^[5] Νέο άρθρο 1510 Α.Κ. Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού και εξίσου.»