10 Φεβρουαρίου 2012
Ειρήνη Νικολάου * BSc., Pg.Cert.
Το «καλό διαζύγιο» δεν αποτελεί οξύμωρο σχήμα. Παρόλο που υπάρχουν πολλά «κακά διαζύγια», σχετικές μελέτες δείχνουν ότι δεν είναι ποτέ αργά για δύο πρώην συζύγους να έχουν ένα καλό διαζύγιο.
Φαίνεται πως έχουμε «κολλήσει» στην –ξεπερασμένη και απόλυτη- ιδέα ότι η πυρηνική οικογένεια είναι η μόνη οικογένεια. Στην πραγματικότητα οι περισσότερες οικογένειες παραμένουν οικογένειες και μετά το διαζύγιο, ακόμα κι αν δεν έχουν πια τη μορφή και το σχήμα που είχαν προηγουμένως. Τα μέλη μιας τέτοιας οικογένειας μοιράζονται σε τουλάχιστον δύο σπίτια και δημιουργούν αυτό που αποκαλείται «διπυρηνική οικογένεια». Το διαζύγιο μπορεί να αλλάξει τη δομή μιας οικογένειας, όμως εξακολουθούν να υπάρχουν οι ίδιες καθημερινές ανάγκες και ενασχολήσεις: η φροντίδα και η κοινωνικοποίηση των παιδιών, η δημιουργία, η διατήρηση και η ενδυνάμωση των στενών δεσμών και η κάλυψη των οικονομικών αναγκών.
Καθώς οι οικογένειες αναδιοργανώνονται μετά το διαζύγιο, όλοι έχουν την ανάγκη να νιώσουν πάλι «κανονικοί». Οι γονείς και τα παιδιά συνήθως βιώνουν αναστάτωση, θυμό, αντιμετωπίζουν ενδεχόμενο στιγματισμό (π.χ. «το διαλυμένο σπίτι»), ακόμα και την αντίληψη ότι δεν είναι πια οικογένεια. Για τις περισσότερες κοινωνίες το διαζύγιο ισούται με την καταστροφή της οικογένειας, καθώς οι περιπτώσεις λειτουργικών οικογενειών μετά το διαζύγιο δυστυχώς δεν προβάλλονται. Η ζωή δύο υπεύθυνων γονέων με δύο υγιή παιδιά που συνεχίζουν την καθημερινότητά τους μετά από ένα διαζύγιο δεν απασχολεί τα μέσα. Έτσι, οι προκαταλήψεις και η «απουσία της είδησης» πολλές φορές μας εμποδίζουν να δούμε τα προς μίμηση παραδείγματα και να οδηγηθούμε στο χτίσιμο και τη διατήρηση μιας υγιούς οικογένειας μετά το διαζύγιο.
Όμως υπάρχουν δρόμοι, ακόμη κι αν δεν έχει γίνει η καλύτερη αρχή. Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι σχεδόν στις μισές οικογένειες μετά από διαζύγιο επιτυγχάνεται η δημιουργία ή η συνέχιση εποικοδομητικών σχέσεων. Η απουσία έχθρας και το αμοιβαίο ενδιαφέρον για την ευημερία των παιδιών είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά των σχέσεων αυτών. Και οι δύο γονείς μπορούν να έχουν ίσα δικαιώματα ως προς την ανατροφή των παιδιών, αλλά και ενεργό ρόλο στην καθημερινότητά τους. Αυτό βέβαια προϋποθέτει το να έχουν αποδεχτεί το τέλος της έγγαμης σχέσης τους, αλλά και το να ξεχωρίσουν τις όποιες συζυγικές συγκρούσεις από τις συνεχιζόμενες γονεϊκές τους ευθύνες.
Οι ειδικοί καταδεικνύουν την ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στο ζευγάρι ως τον σπουδαιότερο παράγοντα για έναν λειτουργικό γάμο, αλλά και για ένα λειτουργικό διαζύγιο. Οι σύζυγοι ή οι πρώην σύζυγοι προσδιορίζουν το συναισθηματικό κλίμα μέσα στην οικογένεια. Σημειώνεται δε ότι ακριβώς όπως οι παντρεμένοι έχουν το δικό τους «στυλ», τον δικό τους τρόπο να σχετίζονται, έτσι και οι διαζευγμένοι δημιουργούν το δικό τους μοντέλο σχέσης, το οποίο βέβαια μπορεί να διαφοροποιείται στο πέρασμα του χρόνου.
Η αλληλεπίδραση και επικοινωνία που αναπτύσσει ένα ζευγάρι μετά το διαζύγιο φαίνεται ότι έχει αντίκτυπο σε όλες τις μελλοντικές τους σχέσεις, αλλά και στους τυχόν επόμενους γάμους. Εξάλλου, πολλά θα είναι τα γεγονότα που θα φέρουν κοντά τις διπυρηνικές οικογένειες: οι βαθμοί στο σχολείο, αποφοιτήσεις, εξετάσεις, σχέσεις, γάμοι και τόσα άλλα. Για κάθε είδους οικογενειακές υποθέσεις, οι πρώην σύζυγοι οφείλουν να σχετίζονται με τρόπους που θα επιτρέπουν τη συνέχιση της συγγένειας.
Μετά το διαζύγιο σχηματίζεται μια «εκτεταμένη» οικογένεια, αλλά τα στερεότυπα δεν αποτελούν εύφορο έδαφος για την καλλιέργεια καινούργιων αντιλήψεων και ορισμών που να εκφράζουν αυτού του είδους τις σχέσεις. Υπάρχει ωστόσο η ανάγκη να γίνουμε πιο «ευρύχωροι», ακόμα και να εφεύρουμε μια νέα γλώσσα για τις διπυρηνικές οικογενειακές σχέσεις, έτσι ώστε να μην αποφεύγουμε να συστήσουμε κάποιους επειδή πρέπει να τους περιγράψουμε και όχι να τους ονομάσουμε (π.χ. «Από ‘δω η τωρινή σύζυγος του πρώην συζύγου μου», «Είναι η κόρη του τωρινού μου συζύγου από τον πρώτο του γάμο»). Τέτοιου είδους καταστάσεις μπορεί να προκαλούν υπεκφυγές, να μας περιπλέκουν νοητικά αλλά και πρακτικά, ακόμα και να εμποδίζουν το συναίσθημά μας να αποσαφηνιστεί.
Σε μια εποχή των αναθεωρήσεων, των μεταβάσεων και της σκληρής αναδιαπραγμάτευσης των προσωπικών και κοινωνικών μας αναγκών, αυτό που ίσως χρειάζεται είναι να μην σηκώνουμε τα χέρια ψηλά, αλλά να τα ανοίξουμε για τις αγκαλιές που θέλουμε να πάρουμε και να δώσουμε.
Για να κρατήσουμε και να κρατηθούμε, ή απλά για να ισορροπήσουμε.
Επιμέλεια-Απόδοση: Ειρήνη Νικολάου BSc., Pg.Cert.
Ψυχολόγος-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ahrons, C. (1994). The Good Divorce. N.Y.: HarperCollins Publishers.
Kruk, E. (1993). Promoting co-operative parenting after separation: a therapeutic/interventionist model of family mediation. Journal of Family Therapy,15, 235-261.
