Ζητήματα Ισονομίας Ισοστιμίας και Ισότητας των δύο φύλων έχουν εξεταστεί επιτυχώς από την επιστημονική έρευνα. Αυτά όμως έχουν εστιαστεί στο διάστημα πριν την έλευση του παιδιού.
Η ημερίδα επικεντρώθηκε στο διάστημα μετά την έλευση του παιδιού. Το θέμα εξετάσθηκε διεπιστημονικά με ψυχαναλυτική / παιδοψυχολογική, κοινωνιολογική και νομική προσέγγιση.
Οι ψυχίατροι, ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι ομιλητές αποφάνθηκαν ότι η κοινή γονική μέριμνα (συνεπιμέλεια) είναι αναγκαία για την αποφυγή ψυχοσωματικών διαταραχών που παρουσιάζονται σε παιδιά από χωρισμένους γονείς.
Οι νομικοί διαπίστωσαν ότι η Ελλάδα υστερεί κατά πολύ στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων του παιδιού, όπως προβλέπονται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού που από το 1992 έχει κυρώσει. Επίσης, από τη συγκριτική έρευνα προέκυψε ότι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο αφίσταταται σημαντικά των αντίστοιχων στην Γαλλία, Βέλγιο και Γερμανία.
Αίσθηση προκάλεσε η εισήγηση του ομ. Καθηγητής Ιατρικής Παν/ Αθηνών ψυχίατρου Αθανασίου ΤΖΑΒΑΡΑ με θέμα την «επιμέλεια των επιμελητών». Επεσήμανε ότι οι επιμελητές των παιδιών, κατά την ψυχιατρική εννοια του όρου, πρέπει να είναι δύο για να συμπληρώνει ο ένας τον άλλο, επειδή η ανατροφή ενός παιδιού είναι πολύ δύσκολο έργο για να το αναλάβει μόνο ο ένας γονεάς. Επίσης, ότι οι οι επιμελητές – επιμελήτριες πρέπει να επιμορφώνονται, να βοηθούνται και να ελέγχονται από κοινωνικές υπηρεσίες. Σε ερώτηση που του υπεβλήθη απήντησε ότι πραγματική ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει γιατί η ατομικότητα είναι ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένη και δεν καθορίζεται από τον νόμο. Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για κοινωνίες ομοίων που έχουν ίσα δικαιώματα και όχι για κοινωνίες «ισότητας».
Η παιδοψυχολόγος ερευνήτρια Λουκία ΛΕΓΑΚΗ μετέφερε την πολυετή εμπειρία της από την γαλλικη παιδοψυχολογική σχολή και το ερευνητικό κέντρο στο στο Αιγινίτεο νοσοκομείο. Η βασική της θέση είναι ότι το παιδί χρειάζεται συναισθηματικά εξίσου και τους δύο γονείς χωρίς διάκριση κανενός. Δηλαδή το παιδί πρέπει να αισθάνεται τη στήριξη και την αγάπη αμφότερων των γονέων άσχετα με το αν αυτοί συγκατοικούν ή όχι.
Η καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της πόλης της Νέας Υόρκης Μαρίτσα ΠΟΡΟΣ μιλησε για την εμπειρία της από τις ΗΠΑ στις οποίες κατοχυρώνεται η συνεπιμέλεια στις περισσότερες πολιτείες και αναφέρθηκε σε δυό πολιτικά εφαρμόσιμα πρότυπα κονωνικής πρόνοιας. Το σοσιαλδημοκρατικό και το φιλελεύθερο. Στο σοσιαλδημοκρατικό το κράτος μεριμνά για την υποστήριξη της οικογένειας και των γονέων κατά την ανατροφή των παιδιών τους, ενώ στο φιλελεύθερο οι γονείς έχουν ισότιμα δικαιώματα και υποχρεώσεις για την ανατροφή των παιδιών τους. Εξήγησε επίσης ότι στις ΗΠΑ η γονική μέριμνα ανήκει και στους δύο γονείς και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις όταν αντικειμενικά δεν είναι δυνατό να ασκηθεί και από τους δύο, για παράδειγμα ένας γονέας κατοικεί μόνιμα στην αλλοδαπή, τότε το δικαστήριο διατηρεί την κοινή επιμέλεια αλλά αναθέτει τη φροντίδα του προσώπου του παιδιού στον ένα γονέα.
Ο ΔΝ δικηγόρος Ακρίτας ΚΑΙΔΑΤΖΗΣ τόνισε ότι το διεθνές δίκαιο εισάγει τη νέα διάσταση των δικαιωμάτων του παιδιού ενώ αντιθέτως το ελληνικό περιορίζεται στο «συμφέρον του τέκνου». Ειδικότερα αναφέρθηκε στην Σ ύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού που από το 1992 έχει κυρωθεί από την Ελλάδα. Η ελληνική έννομη τάξη και πρακτική αντιμετωπίζει το παιδί ως αντικείμενο προστασίας και όχι ως υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Ο βαθμός υλοποίησης των δικαιωμάτων του παιδιού είναι ακόμα χαμηλός και εντοπίζεται έλλειμμα εθνικής πολιτικής/στρατηγικής, θεσμικών μέτρων, έλλειμμα στη διοικητική πρακτική καθώς και στη νομολογιακή/δικαστηριακή πρακτική. Η ανατροφή του παιδιού είναι τριμερής σχέση με δύο γονείς και ένα παιδί. Τα ελληνικά δικαστήρια θα μπορούσαν να επικαλεστούν το άρθρο 18 της Σύμβασης του ΟΗΕ, σύμφωνα με το οποίο και οι δύο γονείς είναι από κοινού υπεύθυνοι για την ανατροφή του παιδιού και την ανάπτυξή του. Στην πράξη η νομολογία παραβλέπει το θεμελιώδες δικαίωμα του παιδιού να ανατρέφεται υπό την κοινή ευθύνη και των δύο γονιών, που αντιστοιχεί στο δικαίωμα του γονιού για ανατροφή του παιδιού του.
Η δικηγόρος ειδική Συνεργάτης στο Συνήγορο του Πολίτη Μαρία Μπλιάτη ανέπτυξε το τι ισχύει στην Ελλάδα για την γονική μέριμνα κατά τον γάμο/σύμφωνο συμβίωσης αλλά και μετά την τυχόν λύση τους καθώς ή στα παιδιά εκτός γάμου.
Αν λυθεί ο γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης τότε αποφασίζει το Δικαστήριο για την γονική μέριμνα και το τυχόν ιδιωτικό συμφωνητικό των γονέων δεν είναι υποχρεωτικό για το Δικαστήριο. Συνήθως μάλιστα η γονική μέριμνα δίνεται στη μητέρα, επειδή παραδοσιακά αυτή θεωρείται καταλληλότερη να αναλάβει αυτή τη φροντίδα, πράγμα βέβαια που αποτελεί κατάλοιπο του πριν το 1983 οικογενειακού δικαίου. Και οι διάδικοι και οι δικηγόροι συντηρούν αυτήν την πρακτική. Ουσιαστικά το παιδί στερείται όχι μόνο την μέριμνα αλλά και την παρουσία του άλλου γονέα. Για τα παιδιά εκτός γάμου ειδικότερα ο νόμος δίνει τη γονική μέριμνα πάντα στη μητέρα. Ο νέος νόμος 3719/2008 επιτρέπει να ασκεί και ο πατέρας γονική μέριμνα μόνο αν συναινεί η μητέρα.
Θα πρέπει να καθιερωθεί η καθιέρωση της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας και από τους δύο γονείς, ανεξάρτητα από το αν ζουν μαζί.
Ο βοηθός συνήγορος του Πολίτη Γιώργος Μόσχος αναφέρθηκε στον ρόλο του Συνηγόρου του Παιδιού. Ειδικότερα, είναι αρμόδιος να εντγοπίζει τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδών, να ενεργοποιεί τους φορείς της πολιτείας καν εισηγείται μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Όταν εξετάζει ιδιωτικές αναφορές ο Συνήγορος του Παιδιού δεν επιλύει ο ίδιος το πρόβλημα, αλλά το παρακολουθεί και απευθύνεται στους γονείς και στις υπηρεσίες που μπορούν να μεσολαβήσουν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού. Ο Συνήγορος του Παιδιού τόνισε ότι πρέπει να βελτιωθεί το νομικό πλαίσιο προς το συμφέρον του τέκνου π.χ. με την πρόβλεψη της συνεπιμέλειας. Εκτός από την αλλαγή του νόμου πρέπει να προβλεφθούν οι τρόποι υλοποίησής του, π.χ. να λειτουργήσουν τα οικογενειακά Δικαστήρια, να προβλεφθούν ταχείες διαδικασίες διεκπεραίωσης, αλλαγή νοοτροπίας και αντίληψης των γονέων ως προς το ζήτημα της επιμέλειας, εντοπισμός πραγματικών συνθηκών και περιστάσεων όταν πρόκειται να εφαρμοστεί μία δικαστική απόφαση, στελέχωση ειδικών υπηρεσιών κλπ. Στα άλλα κράτη, αντίθετα από την Ελλάδα, υπάρχουν ειδικές υπηρεσίες που λειτουργούν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του παιδιού και της οικογένειας.
Ο δικηγόρος επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Διεθνούς και Αλλοδαπού Δικαίου Γιώργος Πανόπουλος ανακοίνωσε ότι στην Γαλλία-Βέλγιο-Γερμανία ισχύει η κοινή γονική μέριμνα.
Η αντίληψη της έννοιας του συμφέροντος του τέκνου διαφέρει ανάμεσα στη νομολογία του Βελγίου και της Γαλλίας από τη μια και της Γερμανίας από την άλλη. Η αρχή της ισότητας των γονέων κατοχυρώνεται και στα 3 δίκαια, πλήρως όμως μόνο όταν οι σύζυγοι είναι παντρεμένοι. Για τα εκτός γάμου παιδιά η Γαλλία εφαρμόζει την αρχή της πλήρους ισότητας των γονέων. Στο γερμανικό δίκαιο για να έχει και ο πατέρας τη γονική μέριμνα θα πρέπει να συναινεί η μητέρα.
Για τα παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν διαζευχθεί και στις τρεις παραπάνω χώρες ισχύει ότι ο χωρισμός των γονέων δεν ασκεί καμία συνέπεια στην άσκηση της γονικής μέριμνας. Βέβαια, μπορεί υπό περιστάσεις να είναι προς το συμφέρον του τέκνου να δώσει το δικαστήριο την μέριμνα στον έναν από τους δύο γονείς, αλλά αυτό είναι η εξαίρεση και μάλιστα μόνο για βαρύτατες αιτίες.
Το δικαίωμα επικοινωνίας σε όλα τα δίκαια μπορεί να περιοριστεί μόνο για σπουδαίο λόγο Η συμφωνία των μερών για τον τρόπο της επικοινωνίας, όπου αυτή πρέπει να ρυθμιστεί, γίνεται με ιδιωτικό συμφωνητικό. Στη Γαλλία χρειάζεται επικύρωση από Δικαστήριο, τακτική που αρχίζει να κάμπτεται (ως προς την επικύρωση). Στο Βέλγιο τα ιδιωτικά αυτά συμφωνητικά δεν χρειάζονται επικύρωση από δικαστήριο, οι δημόσιες δε αρχές οφείλουν να σέβονται το περιεχόμενό τους. Στη Γερμανία: αν η μητέρα εμποδίσει τον πατέρα να βλέπει το τέκνο οφείλει να τον αποζημιώσει για τα έξοδα που έκανε στην προσπάθεια να δει το τέκνο.
Ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος ανακοίνωσε την πρωτοβουλία να θεσμοθετηθεί άμεσα σε κάθε Πρωτοδικείο σώμα κοινωνικών λειτουργών, συμπληρωματικό των δικαστικών και κρατικών κοινωνικών υπηρεσιών, που θα απαρτίζεται από ελεύθερους επαγγελματίες. Το θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει να προβλέπει τους όρους διορισμού των κοινωνικών αυτών λειτουργών στο Πρωτοδικείο, τα προσόντα τους, την κρατική εποπτεία, τα καθήκοντά τους, τις πράξεις στις οποίες θα προβαίνουν, τη νόμιμη αμοιβή τους και κάθε άλλη αναγκαία ρύθμιση για την εισαγωγή του θεσμού. Οι κοινωνικοί λειτουργοί άμεσα θα υποστηρίξουν την εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων και στο μέλλουν και εφόσον εισαχθεί την εφαρμογή της κοινής γονικής μέριμνας (συνεπιμέλειας).
Η επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (τμήμα Νομικής) Πατρίνα Παπαρρηγοπουλου – Πεχλιβανίδη ανακοίνωσε τα συμπεράσματα της ημερίδας επισημαίνοντας ότι σήμερα ο πατέρας δικαιούται και απαιτεί την ισότιμη συμμετοχή του στην ανατροφή των παιδιών του. Δικαιώματα του παιδιού και δικαιώματα των γονένων είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ούτε οι κρατικές υπηρεσίες που υποστηρίζουν τους γονείς στην από κοινού ανατροφή των παιδιών τους ούτε το θεσμικό πλαίσιο που κατοχυρώνει την ισότιμη εκ μέρους των δύο γονέων ανατροφή των παιδιών. Πρέπει να ληφθούν μέτρα και να εισαχθούν ρυθμίσεις και προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις. Άμεσα δε πρέπει να θεσπισθεί η κοινή γονική μέριμνα (συνεπιμέλεια) των γονέων, η λειτουργία των οικογενειακών δικαστηρίων, η θεσμοθέτηση σώματος κοινωνικών λειτουργών διορισμένων στα κατά τόπους Πρωτοδικεία, ώστε να υλοποιούνται τα δικαιώματα και των παιδιών να ανατρέφονται και από τους δύο γονείς αλλά και των γονέων να συμμετέχουν ισότιμα στην ανατροφή των παιδιών τους.
