Ο σύλλογος “ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑ” συμμετείχε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εταιρείας Οικογενειακού Δικαίου με δύο παρεμβάσεις του.
Αν και πολλοί εισηγητές στο συνέδριο έχουν τοποθετηθεί αντίθετα με τους σκοπούς και τις θέσεις του σωματείου μας, το πολυπληθές κοινό ενημερώθηκε και συντάχθηκε με τις απόψεις μας. Εντύπωση προκάλεσε το σχέδιο συμφωνητικού κοινής επιμέλειας που διανείμαμε.
Όπως είπε ο ομ. Καθηγητής Μ. Σταθόπουλος (πρώην πρύτανης και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και από τους πρωτεργάτες της μεταρρύθμισης του οικογενειακού του 1983), την Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου ξεκίνησαν η βουλευτής Μιλένα Αποστολάκη και οκ. Κ. Κουτσουλέλος. Η πολιτική και ηθική στάση του καθενός χαρακτηρίζει τον ίδιο. Το σωματείο όμως είναι ανοικτό σε όλους τους ανθρώπους και σε όλες τις ιδέες.
Αποβλέποντας σε μια τέτοια Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου μας δόθηκε ο λόγος για να πούμε
Α) Στην θεματική ενότητα σχετικά με το Οικογενειακό Δικαστήριο και την Οικογενειακή Διαμεσολάβηση.
«Μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα για Οικογενειακή Διαμεσολάβηση και Οικογενειακό Δικαστήριο.
Το Οικογενειακό Δικαστήριοδεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς δικαστικές κοινωνικές υπηρεσίες που όπως και το Οικογενειακό Δικαστήριο προβλέφθηκαν το 1996 και δεν συστάθηκαν.
Στην εποχή της διαθεσιμότητας η μόνη λύση είναι η σύσταση σώματος δικαστικών κοινωνικών υπηρεσιών το οποίο θα πληρωθεί από ελεύθερους επαγγελματίες πτυχιούχους των αντίστοιχων σχολών και κατόχους επαγγελματικών δικαιωμάτων.
Έστω ότι κάθε Πρωτοδικείο θα προσλάβει ένα κοινωνικό λειτουργό και ένα ψυχολόγο. Για να καλυφθεί το κενό που άφησε πίσω της η νομοθετική μεταρρύθμιση του νόμου 2447/1996 δεν μπορούμε παρά να καταφύγουμε στον ιδιωτικό τομέα.
Όπως το ΙΚΑ έχει ένα γιατρό που γράφει φάρμακα αλλά οι πολίτες εξυπηρετούνται από τους πολλούς συμβεβλημένους γιατρούς, όπως έχει συσταθεί σώμα συμβολαιογράφων, σώμα δικαστικών επιμελητών και έχουν στρογγυλή σφραγίδα, έτσι πρέπει να λειτουργήσουν και οι δικαστικές κοινωνικές υπηρεσίες.
Κατά την γνώμη μας η πιο σημαντική μεταρρύθμιση του νόμου 2447/1996 δεν είναι το «οικογενειακό δικαστήριο» αλλά η λεγόμενη «υποχρεωτική προδικασία», δηλαδή η υποχρέωση για υποβολή παιδοψυχιατρικής εκτίμησης σε κάθε δίκη.
Παρά το ότι ποτέ δεν συστάθηκαν αυτές οι δικαστικές υπηρεσίες, μια νέα γενιά αξιέπαινων εισαγγελικών λειτουργών προχώρησε το υπάρχον σύστημα πιο πέρα.
Σήμερα, σχεδόν σε κάθε δίκη, υποβάλλεται μέσω του εισαγγελέα ανηλίκων μία «έκθεση κοινωνικών υπηρεσιών» και συχνά διατάσσονται παιδοψυχιατρικές εκτιμήσεις. Η «έκθεση» που υποβάλλεται είναι ένας απλός φάκελος με μια σελίδα μέσα σ’ αυτόν που δεν είναι παρά το συνθηματικό «πάρε τηλέφωνο». Γιατί αυτό που έχει σημασία δεν είναι το τι γράφει ο φάκελος προς τον δικαστή αλλά το τι έχει σημειώσει στο περιθώριο του δικού τουκοινωνικού φακέλου ο κ. εισαγγελέας. Αυτό τελικά κατευθύνει την δικαστική κρίση.
Παρά το ότι καμία «κοινωνική υπηρεσία» δεν είναι δικαστική κοινωνική υπηρεσία, παρά το ότι το σύστημα εμφανίζει τα χαρακτηριστικά των φακέλων της ασφάλειας, παρά το ότι η Ελλάδα έχει ήδη τρεις καταδίκες για την διαδικασία που τηρείται, εντούτοις το ανεχόμαστε γιατί είναι ότι καλύτερο έχουμε. Ελπίζουμε ότι με την σκοπούμενη μεταρρύθμιση θα δοθεί λύση.
Αυτό επιβάλλεται και για ένα επιπλέον λόγο. Όπου λειτούργησαν οικογενειακά δικαστήρια, αργά ή γρήγορα η διαδικασία εξελίχθηκε σε δίκες κεκλεισμένων των θυρών. Δεν νοείται δίκες σε ξεχωριστά κτίρια από μόνιμους δικαστές – όπως ανακοινώθηκε – και χωρίς ακροατήριο χωρίς αυτά τα δικαστήρια να βρίσκονται στην κορυφή μιας πυραμίδας οργανωμένων κοινωνικών υπηρεσιών.΄
Μιλώντας για οικογενειακή διαμεσολάβηση, διαπιστώνουμε ότι η ελληνική κοινωνία είναι ώριμη.Ο νομικός κόσμος δεν είναι. Έχε παγιδευτεί στο παρελθόν ερίζοντας για το τι μουκανες και του σούκανα πριν από χρόνια και αποτρέπει τους γονείς να στραφούν προς το μέλλον και στην κοινή ανατροφή των κοινών τους τέκνων.
Το μέλλον το προσφέρει το σύμφωνο της κοινής επιμέλειας. Εκατοντάδες έχουν υπογραφεί έως σήμερα. Παρουσιάσαμε για πρώτη φορά το 2010 και πολλοί από τους ακαδημαϊκούς που συμμετείχαν στο πάνελ τότε είναι σήμερα μαζί μας σ’ αυτήν την αίθουσα. Η πρακτική διάδοσή του είναι η εφαρμογή στην πράξη του συνθήματος πανελλήνιας απήχησης «χωρίσαμε σαν ζευγάρι μένουμε πάντα γονείς» που έβαλε στα χείλη όλων μας το γνωστό τηλεοπτικό σποτάκι.
Αναφέρθηκαν σαν παράδειγμα χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Γερμανία. Σημειώνω ότι σε όλες τις χώρες υπάρχουν οικογενειακά δικαστήρια δικαστικές κοινωνικές υπηρεσίες αλλά κυρίως είναι υποχρεωτική η κοινή επιμέλεια. Σε δύο μάλιστα και η εξίσου κοινή επιμέλεια (sharedparenting).
Η οικογενειακή διαμεσολάβηση δεν έχει καμία πιθανότητα εισαγωγής χωρίς ρυθμίσεις για την κοινή επιμέλεια και ίσως και για την εξίσου κοινή επιμέλεια.
Για να συζητήσουν δύο άνθρωποι πρέπει να βρίσκονται σε μια κατάσταση νομικής ισότητας. Ο άνδρας δεν χρειάζεται διαμεσολαβητή για να αποδεχθεί τους όρους που του επιβάλει η γυναίκα.
Και δεν υπάρχει κανένας διαμεσολαβητής που θα μπορέσει να πείσει την γυναίκα να «κάνει πίσω» από ότι με βεβαιότητα θα εξασφαλίσει από το δικαστήριο : μετοίκηση του άνδρα, οικοσκευή και επιμέλεια των παιδών, διατροφή …
Από την άλλη, ένας άνδρας που πρόκειται να χάσει τα παιδιά του γιατί να προσφύγει στην διαμεσολάβηση ; Αν οδηγηθεί στην δικαιοσύνη θα μπορεί να πει στα παιδιά του όταν ενηλικιωθούν : Δείτε την απόφαση, εγώ δεν σας πρόδωσα, διαβάστε το τι έλεγα τότε. Είναι ο έλληνας δικαστής που με αποκεφάλισε. Αυτός με έβγαλε από την ζωή σας με την απόφασή του.
Νέες ιδέες και επιστημονικές ανακαλύψεις όπως ο ίσος χρόνος και με τους δύο γονείς, αυτό που στην Γαλλία λέγεται εναλλασσόμενη κατοικία (residencealternee) ή το ότι το παιδί έχει διαφορετική αντίληψη του χρόνου από τον ενήλικα και έτσι το νεογέννητο αντιλαμβάνεται το διάστημα μίας μέρας όπως ένας ενήλικος το διάστημα ενός χρόνου και για τον λόγο αυτό σε άλλες χώρες επιβάλλεται η καθημερινή επικοινωνία βρεφών με τον άλλο γονέα, κάνουν αναγκαία την συνεργασία πολλών επιστημών. Δεν έχουν νόημα συνέδρια σαν το σημερινά εάν δεν είναι διεπιστημονικά.»
Β) Στην θεματική ενότητα Επικοινωνία γονεά που δεν ασκεί επιμέλεια και τέκνου η παρέμβασή μας είχε ως εξής :
«Κατ’ αρχάς ν’αποκαταστήσουμε την κλίμακα αξιών. Το δικαίωμα του παιδιού είναι η κοινή ανατροφή του και από τους δύο γονείς, είτε είναι παντρεμένοι, είτε χωρισμένοι, είτε εκτός γάμου.
Το δικαίωμα αυτό πηγάζει από τις διεθνείς συμβάσεις και την διεθνή πρακτική που με την ομοιόμορφη προσαρμογή των εθνικών νομοθεσιών και πρακτικών σε όλα σχεδόν τα κράτη έχει δημιουργήσει διεθνές εθιμικό δίκαιο προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού το οποίο κατισχύει κάθε αντίθετης διάταξης νόμου κατά το άρθρο 28 του Συντάγματος και πολύ περισσότερο της νομολογίας.
Δηλαδή το δικαίωμα του παιδιού είναι στην κοινή ανατροφή που είναι ο κανόνας και κατ’ εξαίρεση μιλάμε για την επικοινωνία με τον nonresidentialparent.
Εμείς ακολουθώντας το σύστημα της αποκλειστικής επιμέλειας έχουμε ανάγει την εξαίρεση σε κανόνα και την επικοινωνία σε συνήθη κατάσταση αντί σε εξαιρετική.
Έτσι λοιπόν θ’ αναφέρω δύο ενδιαφέρουσεςνομολογιακές εξελίξεις.
(α) Ο ασκών την επιμέλεια μεταξύ άλλων αποφασίζει την επιλογή του τόπου διαμονής του τέκνου. Όλοι ξέρουμε την διάκριση κατοικίας και διαμονής γιατί μας την έμαθαν οι καθηγητές μας που είναι σήμερα κοντά μας.
Έστω, ας δεχθούμε ότι όταν είναι αρρύθμιστη η κατοικία, ο ασκών την επιμέλεια καθορίζει την κατοικία του τέκνου αποφασίζοντας για το που θα κοιμηθεί το βράδυ το παιδί.
Εάν όμως έχει επιληφθεί το Δικαστήριο και έχει καθορίσει με την απόφασή του την κατοικία π.χ. ρυθμίζοντας την επικοινωνία, τότε ο ασκών την επιμέλεια δεν μπορεί να μεταβάλλει την κατοικία του τέκνου αυτοβούλως.
Έτσι εκδόθηκαν αποφάσεις που εμπόδισαν την μεταφορά του τέκνου σε άλλο τόπο στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
(β) Στις υποθέσεις του συνδρόμου των ψευδών κατηγοριών στα πλαίσια συγκρουσιακού διαζυγίου με σκοπό την αποξένωση του τέκνου διατάσσεται η επικοινωνία υπό επιτήρηση. Φυσικά στις περιπτώσεις των αληθών κατηγοριών διατάσσεται η προφυλάκιση.
Στις περιπτώσεις των ψευδών κατηγοριών οι αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων επιβάλουν την λεγόμενη επικοινωνία υπό επιτήρηση, δηλαδή με την παρουσία τρίτου προσώπου, συνήθως της μητέρας και στην κατοικία της.
Λόγω των προφανών δυσχερειών που τελικά επιτείνουν την σκοπούμενη αποξένωση του τέκνου, εκδόθηκαν αποφάσεις που διατάσσουν είτε την επικοινωνία στα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα είτε την επικοινωνία παρουσία ιατρού παιδοψυχιάτρου.
Και στις δύο περιπτώσεις, ο κυριότερος λόγος για τον οποίο δεν περιλαμβάνονται τέτοιες διατάξεις στις δικαστικές αποφάσεις είναι γιατί εμείς δεν το ζητάμε. Είναι καθήκον όλων των δικηγόρων να υποβάλλουν τα σχετικά αιτήματα.»
Γ) από τις παρεμβάσεις τρίτων ιδιαίτερης βαρύτητας ήταν η παρέμβαση του καθηγητή κ. Α. Γεωργιάδη που μετέφερε πρόταση της ομοσπονδίας δικαστικών επιμελητών Ελλάδος.
Σύμφωνα με αυτή όταν εμποδίζεται η επικοινωνία γονέα και τέκνου (952 παρ. 2 Κ.Πολ.Δικ. κου εκτελείται κατά την 947 Κ.Πολ.Δικ.) η εκτέλεση είναι δυσχερής και η διαπίστωση της παράβασης του διατακτικού της απόφασης επίσης δυσχερής.
Προτείνεται λοιπόν να δοθεί νέα αρμοδιότητα στους δικαστικούς επιμελητές για την σύνταξη διαπιστωτικών πράξεων παράβασης του διατακτικού των δικαστικών αποφάσεων επικοινωίας, σταματώντας έτσι την απάνθρωπη πρακτική η διαπίστωση της παραβίασης να γίνεται καλώντας το «100».
Ολόψυχα συντασσόμαστε με την πιο πάνω πρόταση που άλλωστε είχαμε και εμείς στο παρελθόν υποβάλλει.
Δ) Ιδιαίτερης σημασίας ήταν η εισήγηση του Γ.Γραμματέα Υπουργείου Δικαιοσύνης Ν. Κανελόπουλου.
Προετοιμάζεται νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας ο οποίος θα είναι έτοιμος την άνοιξη του 2013. Σύμφωνα μ’ αυτόν οι οικογενειακές διαφορές θα επιλύονται με νέο μοντέλο. Μίλησε ο κ. Γ.Γραμματέας για το οικογενειακό δικαστήριο και την εξωδικαστική διαμεσολάβηση.
Στο σύστημα που σχεδιάζεται, οι διαμεσολαβητές θ’ αναλαμβάνουν να νουθετήσουν τα μέρη που θα έχουν σαν έσχατη λύση την προσφυγή στην δικαιοσύνη.
Το Οικογενειακό Δικαστήριο που σχεδιάζεται θα είναι μονομελές με μόνιμους δικαστές, εξειδικευμένους και αποκλειστικής απασχόλησης, με συμβιβαστικό χαρακτήρα (μέσω του 214 Β ΚπολΔικ) και με νέα πολιτική δικονομία.
Θα επιτρέπεται η προσφυγή σε δευτεροβάθμιο δικαστήριο, επίσης μονομελές, με σύντομες και ενιαίες προθεσμίες και εύκαμπτη διαδικασία, όπου επίσης θα προκρίνεται η μεσολάβηση.
Θα είναι αυτόνομα δικαστήρια, έξω από τα δικαστικά μέγαρα για ν’’ αποσυνδεθεί από τα δικαστικά κτίρια. Θα στελεχώνεται με εξειδικευμένα πρόσωπα, παιδοψυχολόγους, ψυχολόγους, επιμελητές ανηλίκων, οικογενειακούς συμβούλους.
Θα προβλέπεται η στήριξη των μελών, πριν την διαμεσολάβηση, για μια ήρεμη και αποτελεσματική δίκη και γι’ αυτό θα συσταθούν γραφεία συμβουλευτικής υποστήριξης.
Συμπερασματικά, εξαγγέλθηκε μια μεγαλόπνοη μεταρρύθμιση στα πρότυπα άλλων χωρών, που βασίζεται στην διαμεσολάβηση και στα οικογενειακά δικαστήρια.
Οι σκέψεις που μας έφερε στο νου το «νέο μοντέλο» είναι κοινές σε όλους τους αναγνώστες. Ακόμα και εάν είχε εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση και είχαν καμφθεί όλες οι αντιστάσεις, δεν μπορεί να τεθεί σε λειτουργία ένα τέτοιο σύστημα χωρίς τις αναγκαίες υποδομές. Αν παρά ταύτα ξεκινήσει να λειτουργεί χωρίς δικαστικε΄ς κοινωνικές υπηρεσίες, χωρίς θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους, χωρίς να προστατεύονται όπως οι δικηγόροι και οι δικαστές οι υπάλληλοι της δικαστικής κοινωνικής υπηρεσίας, τότε θα βρεθούμε ξανά στο φαινόμενο του περιορισμού δικονομικών δικαιωμάτων των διαδίκων. Από τον νόμο 2447/1996 δεν έμεινε παρά το ότι οι διάδικοι στερούνται του δικαιώματος έφεσης σε μια κατηγορία υποθέσεων….
